The Voice-coaches strafbaar? Mogelijk wel, maar vervolging wordt moeilijk

In de aflevering van Boos werden verschillende verhalen gedeeld, van ongepaste opmerkingen via WhatsApp tot aan verkrachting.

Een deel van de beschuldigingen gaan duidelijk om strafbare feiten, zegt strafrechtadvocaat Nelleke Stolk. Bijvoorbeeld over Marco Borsato, van wie wordt gezegd dat hij de billen en heupen van meerdere vrouwen heeft aangeraakt, onder wie drie minderjarige meisjes.

"Ook de zaak van Ali B is kansrijk", zegt Stolk. "Hij zou een meisje hebben meegenomen naar een studio, haar afgezonderd en vervolgens seksuele handelingen hebben gepleegd. Als meisje moet je dan in een split second bedenken hoe je daarop moet reageren. Op een aantal punten kan dat een strafbaar feit zijn."

Berichten niet strafbaar

Of het gedrag van bandleider Jeroen Rietbergen ook strafbaar is, is twijfelachtiger, zegt Stolk. Bij Boos vertelden 19 vrouwen over ongewenst gedrag van Rietbergen, zoals het sturen van expliciete Whatsappberichten en dickpics.

Stolk: "Het sturen van seksueel getinte berichten is ongepast en ongewenst, dat staat buiten kijf. Maar of het ook strafbaar is, dat is een tweede. Voor zover in de uitzending werd vermeld, zou hij geen seksuele handelingen hebben gepleegd."

Toch kan ook het sturen van expliciete foto's strafbaar zijn, zegt advocate Diantha van Eijsden. "Als je zo'n foto stuurt zonder dat iemand erom gevraagd heeft, kan dat strafbaar zijn. Maar er staat geen zware straf op."

Machtspositie

Dat de mannen in deze zaken een machtspositie hebben, speelt mee bij de strafbaarheid, zegt Van Eijsden. "Dat kan expliciet zijn, als iemand bijvoorbeeld dreigt dat je ontslagen wordt als je niet doet wat hij wil. Maar dat hoeft niet. De rechter beoordeelt of van het slachtoffer verwacht had kunnen worden dat zij weerstand kon bieden. Je kunt je voorstellen dat bepaalde situaties intimiderend zijn, en iemand geen nee durft te zeggen. Het is strafbaar om daar misbruik van te maken."

In deze video legt Van Eijsden meer uit over wanneer seksueel grensoverschrijdend gedrag strafbaar is:

In bepaalde sectoren is seksueel contact nooit toegestaan, bijvoorbeeld in het onderwijs, de zorg of tussen een coach en een sporter, omdat hier per definitie sprake is van zo'n machtsverhouding.

Bewijs

Of de beschuldigde mannen ook vervolgd zullen worden, is nog de vraag. Er is tegen Rietbergen, Borsato en Ali B wel aangifte gedaan, en het Openbaar Ministerie (OM) doet onderzoek naar de zaken.

Uit dat onderzoek moet blijken of er genoeg bewijs is van strafbare feiten om tot vervolging over te gaan. Omdat het vermeende misbruik vaak in één op één-situaties plaatsvond, is dat moeilijk.

"De precieze feiten en omstandigheden zijn belangrijk. In het geval van Ali B is het tot nu toe zijn woord tegen dat van het vermeende slachtoffer", zegt Stolk. "En ook bij Marco Borsato is het niet duidelijk of er bijvoorbeeld getuigen zijn. Dat zou je wel verwachten, aangezien het op een barbecue met veel gasten zou zijn gebeurd."

Volgens Van Eijsden kan er bij seksueel misbruik ook gekeken worden naar ondersteunend bewijs, zoals appberichten of getuigenverklaringen.

Getuigen

Wat volgens Stolk helpt, is dat er veel vergelijkbare verhalen zijn. "Van verschillende meisjes die los van elkaar vertellen over de werkwijze die mensen hebben gehad. Dat maakt die verklaringen een stuk betrouwbaarder."

Het Openbaar Ministerie roept mensen die ongewenst seksueel gedrag hebben meegemaakt bij The Voice op om zich te melden en eventueel aangifte te doen. Ook mogelijke getuigen worden verzocht zich bij de politie te melden.

Bandleider Jeroen Rietbergen gaf dit weekend toe dat hij over de schreef is gegaan. "Ik ben gaan beseffen dat mijn gedrag volledig verkeerd is geweest", schrijft Rietbergen in een verklaring. "De dingen die ik heb gedaan, had ik nooit moeten doen."

Rapper en coach Ali B ontkent de beschuldigingen juist in alle toonaarden. "Ik ben er 100 procent van overtuigd ben dat ik mij niet schuldig heb gemaakt aan machtsmisbruik, laat staan aan enige vorm van seksueel grensoverschrijdend gedrag."

Als het OM toch bewijs vindt van misbruik, dan kan die ontkenning bij de rechter in het nadeel van de rapper werken, denkt Van Eijsden. "Hij wordt van zware feiten verdacht. Als er genoeg bewijs is, kan hij keihard worden gestraft."

Trial by media

In een Instagrampost schrijft Ali B. ook over een 'trial by media'. Dit houdt in dat iemand in de media al als schuldig wordt behandeld, terwijl dit bij de rechter (nog) niet bewezen is. In sommige gevallen kan extreme media-aandacht voor een verdachte zelfs tot strafvermindering leiden.

Dat dat hier ook zou kunnen gebeuren, verwacht Van Eijsden niet. "Hij is al een bekend persoon, dus het is logisch dat er veel aandacht is voor zijn zaak. Dan denkt de rechter ook: hoge bomen vangen veel wind."

Nieuwe wet

Het kabinet werkt aan een nieuwe wet om slachtoffers van seksuele en seksueel getinte misdrijven beter te beschermen. Alle vormen van 'seks tegen iemands wil in' worden straks gezien als verkrachting. Nu is het nog zo dat dwang of geweld bewezen moet worden bij een rechter. Maar het is niet altijd te bewijzen dat iemand tot seks is gedwongen. Soms bevriezen of verstijven slachtoffers, zoals ook het vermeende slachtoffer van Ali B in de uitzending van Boos beschrijft.

In deze nieuwe wet worden zulke slachtoffers beter beschermd. Ook worden meer vormen van seksueel overschrijdend gedrag strafbaar. Als iemand seks wil, moet hij of zij er zeker van zijn dat de ander hetzelfde wil. Je bent in dit wetsvoorstel strafbaar als je weet of had moeten weten dat de ander niet wil.

Toch denkt Van Eijsden dat het ook met de nieuwe wet lastig blijft om misbruik te vervolgen. "De vraag blijft of de verdachte had kunnen weten dat iemand iets niet wilde. Dat is heel moeilijk te beoordelen. Bij een machtsverhouding kan wel eerder worden aangenomen dat iemand geen weerstand heeft kunnen bieden."

Hogere straffen

In de nieuwe wet wordt ook seksuele intimidatie strafbaar, zowel offline als online. De maximale straffen voor een aantal seksuele misdrijven gaan omhoog, bijvoorbeeld als het gaat om seksueel misbruik van kinderen en kwetsbaren.

De wet ligt nu bij de Raad van State. Minister Yeşilgöz (Justitie) verwacht hem in april naar de Tweede Kamer te sturen. Kan dat niet sneller? "Ik zal nog een keer goed naar de planning kijken", zei de minister vanochtend. "Overal waar ik kan versnellen, zal ik dat doen." Verwachting is dat het nog zeker een jaar zal duren voordat de wet in werking treedt.

Zelf hulp nodig?

Wil je met iemand praten over je eigen ervaring met seksueel grensoverschrijdend gedrag? Neem dan (anoniem) contact op met:

Slachtofferhulp Nederland (0900-0101, ma t/m vr 08.00 – 20.00 uur of via de chat op www.slachtofferhulp.nl)

Centrum Seksueel Geweld (0800-0188, 24/7 bereikbaar. Chat op www.centrumseksueelgeweld.nl)