Nog volop onduidelijkheden, maar wat weten we wél over de apenpokken?

Wat is er aan de hand?

In veel landen duiken opeens gevallen op van het apenpokkenvirus. Het gaat om een virus dat vooral in Afrika circuleert en tot nu toe kwam het maar zeer sporadisch op andere continenten voor. "Het leek tot nu toe niet zo'n heel besmettelijk virus", zegt Jaap van Dissel van het RIVM. |De afgelopen jaren dook er af en toe een enkel geval op, meestal in Engeland waar veel mensen met Nigeriaanse roots wonen. De besmette persoon was dan in Afrika geweest en besmette dan hooguit enkele gezinsleden. 

Nu is er iets anders aan de hand: van de gevallen is bijna niemand in Afrika geweest of heeft nauw contact gehad met iemand die dat wel is. 

Wie hebben het virus nu opgelopen?

Er zijn deze week gevallen opgedoken in Nederland, België, Duitsland, Frankrijk, Groot-Brittannië, Spanje, Portugal, Italië, Zweden, de Verenigde Staten, Canada en Australië. De meeste besmettingen vonden plaats onder mannen die seks hebben met mannen. Dat doet vermoeden dat de het virus ook seksueel overdraagbaar is, en dat was het tot nu toe niet. 

Wat voor virus is het?

Het apenpokkenvirus is nauw verwant aan het levensgevaarlijke pokkenvirus, dat al tientallen jaren volledig is uitgeroeid in de gehele wereld. Over het algemeen krijgt iemand die besmet is met apenpokken eerst griepachtige klachten, en daarna blaasjes over het hele lichaam die erg doen denken aan de waterpokken. Die gaan na twee weken weer weg. "We hebben te maken met een bekende tak van het virus, de West-Afrikaanse variant", zegt Van Dissel.

Deze variant staat bekend als mild, maar dat geldt voor het virus zoals we het we tot nu toe kenden. Een deel van de mensen die het virus nu hebben opgelopen, hebben namelijk een ander ziekteverloop. Zo zien we een groep die niet van die blaasjes krijgen over het hele lijf, maar vooral rond de anus. Van Dissel: "We onderzoeken nu of er sprake is van een andere mutatie, want dat kan ook andere risico's met zich meebrengen. Dat weten we gewoon nog niet."

Hoe kun je het oplopen?

Tot nu toe leek het erop dat het virus niet heel besmettelijk was. Alleen heel nauwe contacten van een besmet iemand, zoals gezinsleden, raakten soms besmet. Dat gebeurde dan via het inademen van minuscule schilfertjes van de blaasjes, die bijvoorbeeld bij het opschudden van het beddengoed in de lucht terecht kwamen, legt Van Dissel uit. "Nu lijkt het erop dat het ook via intensief lichamelijk contact verspreid kan worden."

Is er reden voor paniek?

Dat weten we nog niet, maar voor nu lijkt het er niet op. Ook al verloopt de ziekte dit keer anders dan we kennen, ook nu worden relatief milde klachten gerapporteerd, zegt Van Dissel. "In ieder geval is dit technisch gezien een heel ander soort virus dan het coronavirus. Dit is een zogeheten DNA-virus, die hebben veel minder de neiging te muteren, die zijn veel stabieler." 

Moeten we rekening houden met een pandemie?

"Dat lijkt me heel onwaarschijnlijk", zegt Van Dissel. "Maar tegelijkertijd: het is een opmerkelijk beeld dat we nu zien. We moeten nog veel leren over dit virus."  

Wat kunnen we doen?

Waarschijnlijk zijn Nederlanders geboren voor 1974 beschermd tegen het virus doordat zij nog een pokkenvaccin hebben gekregen. Daarna zijn we gestopt met het vaccineren tegen pokken, omdat de ziekte de wereld uit was en de pokkenvaccinatie een relatief risicovolle vaccinatie was.

Mocht nodig zijn dan heeft Nederland een voorraad moderne pokkenvaccins, met veel minder risico's klaarliggen. Eventueel zou dan bij een besmetting de directe omgeving kunnen worden gevaccineerd.