Waarom minder mensen prikken tegen corona (en dat toch handig zou kunnen zijn)

Want waarom zou je eigenlijk nog een prik nemen als het aantal infecties daalt, er geen lockdownmaatregelen zijn en er geen nieuwe varianten opkomen die problematisch lijken? Bij de eerste serie vaccinaties haalde 83 procent van de mensen de prik, maar 'nu zien we dat de opkomst met elke vervolgprik een stuk lager ligt', schrijft het RIVM in een onderzoek.

Waarom halen mensen geen nieuwe prik?

In het onderzoek van half augustus zeggen veel mensen geen prik te halen omdat er op dit moment op het coronagebied weinig aan de hand lijkt. Maar als de situatie verslechtert, zeggen meer mensen nog een prik te zullen gaan halen. Het RIVM: "Het overgrote deel van de geïnterviewden dat nog twijfelt over een vervolgvaccinatie, benoemt wél bereid te zijn deze te nemen 'als de situatie verergert'."

Ook geeft een grote groep aan niet voor een booster te kiezen omdat 'je niet bezig kunt blijven met vaccinaties' en denken velen dat 'eerdere vaccinaties voldoende beschermen'.

Het RIVM publiceerde enkele passages uit interviews waarom mensen niet (of mogelijk later) gaan. Een drietal:

"Ik denk nu aan september of oktober om de herhaalprik te nemen, afhankelijk van hoe het loopt. Als de besmettingen al eerder oplopen dan ga ik mogelijk eerder."

"Twee keer vaccineren, OK. Ik heb ook de booster gehaald. Maar de vierde keer denk ik, ik ben al gevaccineerd, hoe lang blijft het werken? Dus die vierde heb ik nog even opzij geschoven."

"Afgelopen winter, toen ik een booster kreeg, was de situatie ernstiger, de ziekenhuizen waren veel voller. In de zomer gaat het beter, is er ook minder risico en is het minder nodig om dan 'bij te vaccineren'."

Waarom zou een prik wel nut hebben?

Óf de situatie in het najaar verergert, weten we simpelweg niet. "Omikron overviel ons vorig jaar in het najaar ook", zegt viroloog Gorben Pijlman van de Wageningen Universiteit. "Een nieuwe prik in het najaar beschermt je weer een paar maanden extra goed tegen infectie en zware ziekte. Maar het voelt nu voor velen alsof het wel klaar is."

Pijlman stelt dat een prik zinvol is, vooral als je nog nooit omikron hebt gehad. "Dat kun je dan zomaar oplopen in het najaar en een prik gaat je daartegen helpen."

Dat laatste komt ook door de nieuwe soort prik die in Nederland straks wordt gegeven. Dat is een zogenoemd bivalent vaccin van Pfizer en Moderna. Een vaccin gericht op de oorspronkelijke variant, én de omikronvariant, versie BA.1. 

"En dat heeft meerwaarde, zegt vaccinoloog Ben van der Zeijst van het Leids Universitair Medisch Centrum (LUMC). "Met dat vaccin ben je niet alleen beschermd tegen de varianten die erin zitten, maar ook tegen andere varianten en mogelijk ook de varianten die nog moeten komen. Want zoveel verschillen ze vaak niet."

Van der Zeijst ziet ook de dalende bereidheid voor de boosterprikken en wat hem betreft mag de informatie over het nieuwe vaccin wel wat vaker worden vermeld. "Dat komt nog niet erg over het voetlicht. Ik neem aan dat de overheid daar nog op zal inzetten", zegt hij.

Maar wat nou als er helemaal geen nieuwe variant komt?

Dat overheidscommunicatie kan helpen, blijkt ook wel uit het onderzoek van het RIVM en de grafiek die hierboven is geplaatst. Mensen zeggen namelijk sneller geneigd te zijn een nieuwe prik te halen als het gaat om een nieuw vaccin, dat beter werkt tegen recente varianten. Bij het uitbrengen van het RIVM-rapport half augustus was het nieuwe vaccin nog niet goedgekeurd, dat is inmiddels wel gebeurd.

Een nieuwe ziekmakende variant zou kunnen zorgen voor nieuwe, grote druk op de zorg. Het is de reden waarom de komende vaccinatiecampagne is uitgerold. Het kabinet schreef in een Kamerbrief: "Hoewel niet goed te voorspellen, geeft het OMT-V aan dat er in de nazomer rekening gehouden moet worden met een toename van infecties en de daarbij behorende oplopende belasting voor de zorgketen en maatschappelijke belasting." Het OMT-V werd in het leven geroepen 'om te beoordelen of een herhaalprik noodzakelijk is en zo ja met welk vaccin en voor welke groepen'.

Maar het kan ook zijn dat er geen nieuwe variant komt, dat de infecties niet oplopen, en dat de situatie blijft zoals hij nu is. Van der Zeijst: "Het kan zijn inderdaad dat het uitpietert. Dat het voor dit jaar vanzelf ophoudt. Maar dat weten we niet, en dus is het toch nuttig om een prik te halen. Dat zou de laatste keer kunnen zijn."

Viroloog Pijlman kijkt in dit scenario voornamelijk naar de griep. "Die is ook soms een jaar mild, en dan weer een jaar pittig. Het zou kunnen dat we naar een jaarlijkse prik toegaan voor een groep mensen die dat wil."

Afwachten dan maar tot er een nieuwe variant komt?

Maar Pijlman stipt nog een ander argument aan om toch te gaan prikken: long-covid, tegenwoordig ook aangeduid als het post-covid-syndroom. "De getallen wisselen heel erg, maar een grote groep heeft lang last na een besmetting. Zij hebben last van enorme vermoeidheid, soms hersenmist. Waarom zou je dat riskeren?"

Mensen zijn er niet echt bang voor, ziet Pijlman. Hij denkt dat het komt omdat het syndroom nog niet goed gedefinieerd is en de klachten divers zijn. "Het mechanisme is nog onduidelijk en daardoor kun je minder goed uitleggen wat het is."

Dat het heel heftig kan uitpakken, bewijst onderstaande video met Joris. Hij heeft 27 denkbeeldige punten op een dag. Gaat hij daar overheen? Dan kan hij rekenen op koorts, hoofdpijn, of erger: