Omikronvaccin onderweg, corona nog altijd 'mild', wat betekent dit voor het najaar?
Nog altijd blijkt uit de coronacijfers dat de omikronvariant BA.5 in Nederland dominant is. Een geluk bij een ongeluk, want deze variant is minder ziekmakend dan eerdere varianten van het virus. Maar betekent dit ook dat we een milde coronaherfst krijgen? En wordt Nederland straks ingeënt met een aangepast vaccin? "Het is wachten op goedkeuring door de EMA."
Of we een 'mild' coronanajaar gaan krijgen, is volgens het Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu niet te zeggen. "Het is volstrekt koffiedik kijken", zegt een woordvoerder. "Je weet niet hoe de varianten zich gaan muteren."
Dat beaamt ook viroloog Marion Koopmans. Volgens haar zal het aantal infecties zeker toenemen in het najaar, doordat mensen vaker binnen zitten, dichter bij elkaar zijn en mogelijk door de opkomst van nieuwe varianten die misschien besmettelijker zijn.
Maar er is een beetje hoop. "Als er geen gekke gingen gebeuren, verwacht ik niet dat we net zoveel problemen zullen krijgen als we eerder hebben gezien. Dat komt doordat veel mensen zijn gevaccineerd, zeker uit de groep die het grootste risico hebben op een ernstig ziekteverloop."
Sinds juni is de omikronvariant BA.5 de dominante variant in Nederland. Uit de laatste cijfers blijkt dat 90 procent van de coronabesmettingen met deze variant was. BA.5 zit dus stevig in het zadel en dat is goed nieuws, want volgens de World Health Organization (WHO) is BA.5 niet ziekmakender dan eerdere varianten.
Antistoffen minder effectief
Er gaat inmiddels wel weer een andere variant rond: BA.2.75. Die is opgedoken in onder meer India, Australië, Japan, Duitsland en het Verenigd Koninkrijk. In Nederland is het bij één persoon aangetroffen. "Maar dit lijkt met wat we nu zien niet groter te worden", vertelt een woordvoerder van het RIVM. Daarnaast is BA.2.75 vergelijkbaar met BA.5, dus ook hier lijkt het ziekteverloop milder.
Koopmans: "Deze variant lijkt wel langzaam toe te nemen, en is dus ook weer wat besmettelijker dan BA.5. Dat betekent dat ik wel rekening hou met een toename."
Het is wel zo dat de antistoffen die mensen al hebben, door een vaccinatie of doordat ze corona hebben gehad, minder effectief zijn tegen deze Omikronvarianten. "Daardoor kan het virus blijven verspreiden, wat bij een najaarsgolf voor extra veel ziekteverzuim zal zorgen en voor nieuwe gevallen met post-covid", vertelt Koopmans.
Weer vaccineren?
Dus zijn de GGD's weer prikcentra aan het optuigen. Vanaf de tweede helft van september kan iedereen vanaf 12 jaar, die niet recent gevaccineerd is of corona heeft gehad, een nieuwe prik halen.
In totaal gaat het om 13 miljoen mensen, maar hoeveel mensen bereid zijn de prik te halen, is nog niet bekend. Dat hangt waarschijnlijk ook af van het mogelijk nieuwe vaccin. Zowel Moderna als Pfizer is bezig met het updaten van hun vaccin. Hun vaccins liggen op dit moment ter goedkeuring bij het Europese medicijnagentschap EMA.
Nieuwe vaccins beschermen tegen omikron
Het oorspronkelijke vaccin is ontwikkeld op basis van het Wuhan-virus. Inmiddels zijn we meerdere varianten verder, en is de omikronvariant dominant. Fabrikant Pfizer heeft twee bivalente vaccins ter controle bij het EMA liggen. Hierin zijn het oorspronkelijke Wuhan-virus én verschillende varianten verwerkt, waaronder omikron. "Zodra de EMA goedkeuring heeft gegeven, kunnen wij nagenoeg direct de vaccins leveren", vertelt Jan Willem de Heer, woordvoerder bij Pfizer.
De verwachting is dat het EMA tussen 1 en 15 september een uitspraak doet over het BA.1 Bivalent-omikronvaccin en iets later over het tweede vaccin, een BA.4/BA.5 Bivalent-omikronvaccin. "Vervolgens moet de EU goedkeuring geven. Dat kan heel snel gaan, weten we uit het verleden. Pfizer is al op eigen risico aan het produceren, zodra de goedkeuringen er zijn, kunnen wij de vaccins gefaseerd gaan leveren."
Vaccineren individuele afweging
De vraag is alleen of een deel van de bevolking zich laat vaccineren tegen een variant waarvan het ziekteverloop gezien wordt als 'mild'. In een bijgesteld OMT-V-advies (Outbreak Management Team-Vaccinatie) staat dat de vaccinaties in september bij voorkeur met het nieuwe vaccin gebeuren waarin zowel de Wuhan-variant als omikron zitten, zeker als je kunt kiezen.
Viroloog Marion Koopmans: "Omdat dit vaccin beschermt tegen verschillende omikronvarianten is het zeker zinvol te vaccineren, vooral kwetsbare mensen. Gebruik van dit bivalente vaccin, zal naar verwachting ook iets beter werken in het afremmen van verspreiding, hoewel dat onvoorspelbaar blijft door de snelle ontwikkeling van de verschillende varianten."
Daardoor zou vaccineren volgens Koopmans steeds meer een individuele afweging moeten zijn. Daarbij moeten mensen met een kwetsbare gezondheid zich zeker laten vaccineren, vindt ze, maar voor mensen die de basis vaccinaties en boosters hebben gehad, is dat niet per se direct nodig. "Maar we weten niet precies hoe het gaat lopen. Als er een nieuwe, ernstige variant komt, moet je denken aan breder vaccineren."
'Iedereen een prik'
Ben van der Zeijst, vaccinoloog aan het LUMC in Leiden denkt daar anders over. "Ik zou er juist wel voor pleiten een groot deel van de bevolking te vaccineren met het nieuwe vaccin. Als er een nieuwe, ernstige variant komt, ben je als individu en als bevolking beschermd. Ga je pas actie ondernemen als de ernstige variant al rondwaart, ben je maanden verder voor iedereen een prik heeft gehad."
Van der Zeijst denkt dat het nieuwe vaccin er is voor de overheid de boostercampagne begint. "In Engeland is het al goedgekeurd, ik verwacht geen problemen."