Hevige uitbraak vogelgriep: 'Ik hoop elke dag dat het aan mijn deur voorbij gaat'

Sinds oktober vorig jaar geldt in Nederland een ophokplicht; kippen, eenden en ander pluimvee mogen niet meer naar buiten in verband met het vogelgriepvirus. Toch heeft de ophokplicht niet kunnen voorkomen dat ongeveer zeventig pluimveehouders zijn geraakt het afgelopen jaar. Vijf miljoen dieren zijn (preventief) geruimd.

Grootste uitbraak

En dat is een triest record. In het seizoen 2020/2021 werden er in totaal 600.000 dieren geruimd, het seizoen daarvoor waren dat er ongeveer honderdduizend meer. Dit jaar is er sprake van de grootste uitbraak ooit gemeten in Europa, meldt de Europese gezondheidsdienst ECDC. De zeer ziekmakende variant van het virus heeft zich verspreid over 37 Europese landen.

De vogelgriep steekt in principe elk najaar de kop op, omdat het wordt meegebracht door trekvogels die in Nederland overwinteren. Zodra zij vertrekken, verdwijnt ook langzaam het virus weer.

Dit jaar niet. Waarschijnlijk doordat het virus is overgeslagen op vogels die ook tijdens de zomer in Nederland blijven. Voor pluimveehouders zijn het spannende tijden, zeker nu de winter op komst is.

Spannende tijden

''Je kunt het vergelijken met de wespenplaag van afgelopen zomer. Veel wespen hadden de zachte winter overleefd en daarom waren er extreem veel wespen. Dat zou ook wel eens voor het vogelgriepvirus kunnen gelden", zegt Sjors van Ginkel, van pluimveehouder in Harskamp. Hij noemt het spannende tijden, 'het hele jaar al'.

Van Ginkel heeft zo'n 55.000 kippen, die al bijna een jaar niet naar buiten mogen. "Terwijl we eigenlijk vrije uitloop-kippen hebben. Maar ja, de eieren kunnen we nu niet meer als zodanig verkopen."

Volgens Bart-Jan Oplaat, voorzitter van de Nederlandse Vereniging voor Pluimveehouders, is dat een grote zorg binnen de sector. "Bedrijven kunnen zo'n 3000 euro per week mislopen vanwege die afwaardering." Voor vrije-uitloop-eieren geldt namelijk dat de kippen niet meer dan 16 weken binnen mogen zitten.

Voor biologische eieren geldt dat niet, dus je zou denken dat pluimveehouders hun eieren op die manier kunnen verkopen. "Maar daar wil de consument niet voor betalen. Alles wordt natuurlijk duurder, dus dan zijn dit de dingen waar mensen op bezuinigen." Vrije uitloop wordt daarom nu 'afgewaardeerd' tot scharrelei; en dat kost veel geld.

Contract kwijt

Ook willen Duitse supermarkten op één plek hun eieren inkopen. Kun jij geen vrije uitloop leveren, dan kopen ze ook geen scharreleieren bij jou. Oplaat: "Dan ben je een jaar lang je contract kwijt."

Daar komt de angst voor besmetting nog bovenop. "Het voelt als een casino. Je doet álles om het buiten de deur te houden, maar het kan alsnog gewoon binnenkomen", zegt Oplaat. Één besmet veertje of stofdeeltje dat komt aanwaaien en het kan gebeurd zijn.

Een nachtmerrie

Dat weet ook een pluimveehouder die liever anoniem blijft, laten we hem Kees noemen. Eind vorig jaar werd op zijn bedrijf de vogelgriep vastgesteld.

Kort daarop werden duizenden dieren geruimd. "Ik hoop het nooit meer mee te maken, het is echt een nachtmerrie", vertelt Kees. "Je houdt je aan de regels en denkt: dat gebeurt mij niet, maar het gebeurt wél."

Ook pluimveehouder Jacco Wisserhof uit Rhenen vindt het een zorgelijke tijd. "Geen mensen binnenlaten, alles goed schoonhouden, goed ontsmetten; meer dan je best kun je niet doen. Aan de ene kant is dat geruststellend, je doet je best en dan houdt het op, maar aan de andere kant is het frustrerend dat je daarmee het virus niet sowieso buiten de deur houdt."

Wisserhof, ook voorzitter van de leghennenhouders van de LTO, hoopt dat er over enige jaren een vaccin is. "Daar zetten we nu hard op in. De eerste proeven zijn pas net gestart, dus er valt nog weinig over te zeggen."

Pluimveehouders van wie de dieren geruimd moeten worden, krijgen de dagwaarde van hun dieren vergoed. "Maar verder moet je zelf opdraaien voor de periode dat je leegstaat", zegt Bart- Jan Oplaat van de pluimveehoudersvereniging.

Ondertussen houdt pluimveehouder Kees nauwlettend in de gaten welke bedrijven in zijn buurt getroffen worden. "Het blijft heel spannend. Ik hoop elke dag dat het aan mijn deur voorbij gaat."

Preventief ruimen: noodzaak niet bewezen

In een jaar tijd zijn zo'n zeventig Nederlandse pluimveehouders geraakt door de vogelgriep. (Nederland telt zo'n 1700 pluimveehouders in totaal.) Vijf miljoen dieren zijn sinds oktober 2021 geruimd.

"Dat aantal is zo hoog omdat ook alle dieren van omliggende bedrijven, die zich binnen een straal van 1 kilometer van het getroffen bedrijf bevinden, geruimd moeten worden. Dat heeft de minister zo bepaald", vertelt Bart-Jan Oplaat van de Nederlandse Vereniging van Pluimveehouders. "Laatst zijn in Lunteren 3000 eenden geruimd, en vervolgens een kwart miljoen dieren in de directe omgeving. Over de noodzakelijkheid valt te twisten. Je zou de dieren ook beter kunnen screenen."

Ook in andere Europese landen zijn veel dieren geruimd. In totaal zijn er 2467 uitbraken gemeld, waarbij 48 miljoen pluimveedieren zijn gedood.