Vertrouwelijk memo COA: asielcrisis houdt aan, in januari 10.000 plekken tekort
De crisis rond de opvang van asielzoekers is voor het einde van het jaar zeker niet opgelost. De verwachting is dat er op 1 januari op zijn minst nog een tekort zal zijn van 10.000 opvangplekken. Dat blijkt uit het transitieplan van het Centraal Orgaan opvang Asielzoekers (COA) dat in handen is van de politieke redactie van RTL Nieuws.
Dat is opmerkelijk omdat de kern van de vluchtelingendeal die staatssecretaris Eric van der Burg (Asiel) met de gemeenten sloot, bepaalt dat op 1 januari 2023 de gemeenten niet langer verantwoordelijk zijn voor de crisisnoodopvang, maar dat het COA dat overneemt.
Crisisnoodopvang
Maar dat lijkt dus niet te gaan lukken. Want volgens het COA blijft de druk op de opvang hoog. Om zich aan de deal te kunnen houden zou het COA eind dit jaar 51.000 plekken moeten hebben. In de stukken die RTL Nieuws in handen heeft, staat dat dat aantal niet zal worden gehaald.
Daarom zal ook na 1 januari crisisnoodopvang noodzakelijk blijven. Het COA schrijft dat de tijd tot 1 januari vermoedelijk te kort is. "Het is niet realistisch te veronderstellen dat dit gerealiseerd zal zijn in deze korte tijd."
Dat betekent dat de gemeenten langer dan ze wilden verantwoordelijk blijven voor de noodopvang van vluchtelingen. "Zolang de landelijke opvangcapaciteit als totaal nog niet voldoende is, kan er geen sprake zijn van de afbouw van (crisis)noodopvanglocaties", constateert het COA.
Verbijstering
Tweede Kamerlid Jasper van Dijk (SP) is verbijsterd dat het weer niet lukt afspraken na te komen. "In augustus werd met veel poeha dit plan gepresenteerd, en nu zien we dus dat er mogelijk meer dan 10.000 plekken tekort zijn. Dus de problemen houden absoluut niet op. Er blijven mensen in het gras slapen. Kinderen die verwaarloosd worden. Ik vind dit echt onacceptabel."
Een deel van het probleem is dat veel van de noodopvanglocaties tijdelijk zijn. Op 1 januari verlopen veel van die tijdelijke plekken. Daarom zijn er volgens de prognoses begin oktober nog 52.720 plekken, maar per 1 januari nog maar 45.800 plekken. Een flinke daling dus. En aangezien de verwachte bezetting op 1 januari 56.200 is, zou dat een tekort van ruim 10.000 plekken opleveren.
Huizen
Dat kan meevallen als de andere afspraak wordt nagekomen die Van der Burg heeft gemaakt met de gemeenten: namelijk dat er 20.000 huizen voor statushouders worden gezocht – mensen met een verblijfsvergunning die recht hebben op een huis. Zij houden nu plekken in de asielopvang bezet.
Maar ook daar is de verwachting dat niet al die plekken gevonden gaan worden. Uit de cijfers van het COA blijkt dat er sinds 1 juli 7730 vergunninghouders een plekje in een gemeente hebben gevonden. En dat is onvoldoende schrijft het COA: "In het tempo van uitstroom sinds 1 juli is de uitstroom van 20.000 vergunninghouders ver weg."
Dwingen
Van Dijk: "De oplossing ligt heel erg voor de hand. Verdeel de vluchtelingen eerlijk over Nederland. De coalitie zou daarmee komen, maar is daar tot nu toe erg verdeeld over. En zo lang ze daar niet mee komen, blijven er mensen op de grond slapen. Dus het is onwil van het kabinet."
Want het kabinet is inmiddels al weken aan het steggelen over een nieuwe wet die gemeenten kan dwingen asielzoekers op te nemen. Hierin vindt de staatssecretaris zijn eigen partij tegen zich, want de VVD-fractie wil niet dat gemeenten gedwongen kunnen worden.
Ook oppositiepartij JA21 is daar tegen, zegt Tweede Kamerlid Joost Eerdmans. Hij heeft geen goed woord over voor het beleid van dit kabinet. "Het blijft dweilen met de kraan open. Het verrast mij niet dat zelfs op de maximale top van 50.000 opvangplaatsen, er nu weer een tekort is. Want men kan het niet aan. De instroom is te hoog." Eerdmans pleit voor een tijdelijke asielstop.
Vanwege het verzet van de VVD-fractie lijkt er nu een compromis in de maak waarbij alle gemeenten asielzoekers moeten gaan opnemen, en als er meer instroom is, zal er een systeem van beloning gaan gelden voor gemeenten die hun nek uitsteken.
Veilige landen
Een heikel punt uit deze vertrouwelijke notitie is ook dat het COA schrijft dat er geen doelgroepenbeperking kan gelden. Dat is ambtelijk taalgebruik om gemeenten te vertellen dat ze er allemaal rekening mee moeten houden dat ze asielzoekers uit zogenoemde veilige landen (die geen of weinig kans op asiel) zullen moeten opvangen. Dit punt ligt zeer gevoelig bij gemeenten, die vrezen voor overlast van deze groep en daarmee verlies van draagvlak onder de bevolking voor de opvang van vluchtelingen.
Daarnaast kijkt ook het COA aan tegen een personeelstekort. Momenteel heeft het COA 800 vacatures. Ook dat brengt de doelstellingen van de asieldeal in gevaar.
Van der Burg: 'Problemen zijn niet in maanden op te lossen'
Staatssecretaris Eric van der Burg (Asiel) erkent in een reactie dat er in januari een tekort zal zijn. "Ja, wij komen op dit moment duizenden opvangplekken tekort voor het begin van het nieuwe jaar en het blijft crisis. Met de veiligheidsregio’s werken wij iedere dag hard om de tekorten in te lopen. De realiteit is dat de problemen die in jaren zijn opgebouwd niet in maanden zijn op te lossen. Ondertussen doen wij een dringend beroep op gemeenten om voldoende plekken beschikbaar te stellen. Wij bieden gemeenten op alle mogelijke manieren ondersteuning hierbij en zetten alles op alles in de komende maanden om met elkaar te zorgen voor voldoende plekken."