Is dit het natste voorjaar ooit? En nog 5 vragen over al dat water

1. Is dit het natste voorjaar ooit?

Natter was een voorjaar bijna nooit: van 1 januari tot gisteren (7 mei) viel in De Bilt 359 mm regen. Alleen 1988 was in dezelfde periode nog een klein beetje natter: bijna 363 millimeter. 2023 heeft 1937 wel van de tweede plaats verdrongen: toen ging het om 350 millimeter neerslag.

"Dit geldt voor De Bilt", zegt meteoroloog Martijn Dorrestein van Buienradar. "Kijk je naar de vijf hoofdstations van het KNMI – Den Helder, De Bilt, Groningen, Vlissingen en Maastricht – dan neemt 2023 met 297,5 millimeter plaats 8 in."

Misschien geen record, maar wel een uitzonderlijk nat voorjaar, zegt Dorrestein. "Het regent ook vaker. Het regende de afgelopen maanden bijna dagelijks." In deze video legt Nicolien Kroon van Buienradar uit waardoor dat komt:

2. Dreigt Nederland deze zomer onder te lopen?

Volgens de experts die wij deze vraag voorlegden, zal dat wel meevallen. Zij voorzien wel wateroverlast, maar niet op een schaal die reden voor alarm moet zijn. "Het is toevallig dat je me nu belt, want mijn dak lekt door de vele regenval", zegt Jeroen Aerts, hoogleraar water- en klimaatrisico's aan de Vrije Universiteit in Amsterdam. Hij kan er zelf wel om lachen.

Aerts verwacht dat zulke 'vormen van relatief kleinschalige wateroverlast' in aantal zullen toenemen. "Riolen die overstromen. Tunneltjes die blank staan. Platte daken die gaan lekken."

Niko Wanders, universitair docent hydrologie aan de Universiteit Utrecht, is niet bepaald gealarmeerd door de natte periode. "Er gaan deze zomer ongetwijfeld wat tunneltjes onderlopen en plassen ontstaan, maar dat is een logisch gevolg van het feit dat er onze watervoorraad er weer normaal voor staat."

Want volgens Wanders heeft het Nederlandse grondwaterpeil een 'gezond niveau'. "Vorige zomer was erg droog. Ook het begin van dit jaar verliep erg droog. Dat was ongezond en de voorraad grondwater is daardoor uitgeput. De ondergrondse emmer moest dringend aangevuld worden."

En dat die emmer weer vol zit, merken we dus ook. "De bovenste grondlaag is nat", zegt Wanders. "Je kunt dat zelf zien aan de drassige akkers en graslanden. Als er nu een heftige regenbui valt, kan al dat water niet in een uurtje wegzakken in de grond. Dan zoekt het een andere weg."

3. Waar blijven de grote overstromingen?

Twee zomers geleden, in juli 2021, werd het zuiden van Limburg getroffen door zware overstromingen. Waarom daar nu, ondanks de vele regen, geen sprake van is, legt hoogleraar Jeroen Aerts uit: "Er hing toen een enorm lagedrukgebied boven Duitsland en de Ardennen, dat daar dagen op zijn plaats bleef hangen. Drie, vier dagen lang. In een paar dagen tijd viel daar een extreme hoeveelheid regen. Daardoor gingen ook de grote rivieren buiten hun oevers treden."

Het weer nu is heel anders, zegt Aerts. "Nu hebben we te maken met individuele, plaatselijke buien. Heftige onweersbuien, maar lokaal en tijdelijk. Ze waaien over. De grond kan het meeste water prima verwerken. Er wordt nu minder van de rivieren gevraagd om ineens een grote hoeveelheid water te verwerken."

4. Wat zijn de gevolgen van te veel regen?

Buienradar-meteoroloog Martijn Dorrestein: "Een scenario als Limburg twee jaar geleden kun je nooit uitsluiten. We hebben al te maken met hoge waterstanden in de rivieren, en ook morgen verwachten we weer stevige buien in het oosten van het land, dus dat kan echt problemen geven."

Niko Wanders maakt zich minder zorgen. Of de nattigheid een probleem is, ligt volgens hem aan wie je het vraagt. "Voor de natuur, de bomen en planten, is het geweldig. Voor de drinkwatervoorraad is het goed. Voor mensen in steden is het soms een tikkeltje lastig, maar ik geloof niet rampzalig. Voor de landbouw is het onhandig, omdat machines wegzakken in de drassige grond. Als de nattigheid te lang duurt, kan de oogst mislukken."

Een dreigend probleem is wel dat de riolen te vaak overstromen, zegt Wanders. "Je wilt niet dat dat wekelijks gebeurt, want dan krijg je een risico op verspreiding van ziektes. Maar verder moeten we vooral niet in paniek raken."

Hoogleraar water- en klimaatrisico's Aerts noemt de snelle omslagen die de natuur maakt op de lange termijn wel zorgelijk. "Ik wil het natte voorjaar niet overhaast toeschrijven aan klimaatverandering, maar het past in het beeld. Eerder dit jaar had iedereen het nog over watertekort en grote droogte. Nu hebben we het over extreme regenval. De snelle omslag is veelbetekenend."

Er zullen vaker uitzonderlijk droge en natte periodes volgen, zegt Aerts. Hij pleit voor 'veel meer capaciteit om het water weg te pompen' uit stedelijke gebieden en polders. "Verharde oppervlaktes en daken vergroenen in steden helpt ook. Dat zorgt voor opslag van water."

De enorme buien van afgelopen weekend zorgden voor overlast, maar ook voor plezier:

5. Waarom is het hier zo nat, en in Spanje en Frankrijk zo droog?

Jeroen Aerts: "De wind waait al maanden vanuit het westen. Er komt veel verdampt water uit de oceaan mee. Dat drijft in wolken onze kant op. Hier komt het als neerslag weer naar beneden. Dat het in Spanje nu droog is, is niet zo vreemd. Maar het extreme verschil is wel opvallend."

Meteoroloog Dorrestein: "Spanje en Frankrijk voelen nu de invloed van de droge, warme lucht die uit het zuiden komt. Zij hebben te maken met Afrikaanse hitte. Voor hun begrippen is het er nu juist te droog en te warm."

6. Wordt het ooit nog droog in Nederland?

Dorrestein van Buienradar: "Morgen in elk geval niet, want dat wordt de slechtste dag van de week met veel regen. Op de iets langere termijn lijkt het wel wat droger te worden. Vooral na het weekend kan het weer wat beter – of misschien moet je zeggen: wat zomerser – te worden. Al moet je altijd een slag om de arm houden."