Actie Wagner 'klap in gezicht' Poetin: 'Toenemende onrust in Rusland'
Zo snel als iedereen werd opgeschrikt door de militaire opstand van het huurlingenleger van Jevgeni Prigozjin, zo snel was het weer afgelopen. En het laat vele vragen achter: waarom stopte de Wagner Groep de succesvolle opmars naar Moskou? En wat betekent dit voor de macht van Poetin? Verschillende experts analyseren de afgelopen 48 uur.
Het leek even alsof het huurlingenleger van de Wagnergroep gisteren afstevende op een coup. Wagnerbaas Jevgeni Prigozjin, die al maanden in Oekraïne vecht aan de Russische kant, had zijn troepen 180 graden gedraaid en op het Kremlin afgestuurd.
Met veel kabaal stormden de huurlingen Rusland binnen. En toen aan het eind van de dag de Wagnertroepen nog maar een paar uur van Moskou verwijderd waren, stopte de opmars.
Vijf vragen over de opstand van Prigozjin.
1. Wat weten we tot nu toe over de opstand?
Wat vaststaat is dat Prigozjin al maandenlang een slechte relatie heeft met de defensietop van Rusland. Dat zijn met name de minister van Defensie Sergej Sjojgoe en de Russische stafchef Valeri Gerasimov.
De Wagnerbaas valt regelmatig tegen deze mannen uit: Prigozjin noemde ze meerdere keren incompetent in het voeren van de oorlog in Oekraïne. Ook beschuldigde hij de legertop ervan munitie achter te houden, waardoor de Wagnertroepen in Oekraïne met bosjes neervielen.
Prigozjin zei zelfs dat Poetin onder verkeerde voorwendselen, door misinformatie van de Russische legertop, de oorlog is begonnen. Zijn geklaag stapelde zich op en explodeerde toen Prigozjin zijn troepen gisteren Rusland instuurde. Maar aan het einde van de dag, toen de troepen nog maar op 200 kilometer van Moskou waren, zette Prigozjin de opmars stop.
Er zou in de loop van de dag sprake zijn geweest van een 'deal' tussen de Wagnerbaas, Poetin en de leider van Belarus, Aleksandr Loekasjenko. Die laatste trad als bemiddelaar op. Wat die deal precies inhoudt, dat weet niemand nog zeker.
2. Waar zou de deal over kunnen gaan?
Poetin moest snel handelen toen de Wagnersoldaten steeds dichter bij het Kremlin in de buurt dreigden te komen. Volgens Hans van Koningsbrugge, hoogleraar Russische Geschiedenis en Politiek aan de Rijksuniversiteit Groningen, is het mogelijk dat Poetin de Wagnerbaas tegemoet is gekomen in zijn geklaag. Zijn hypothese: Poetin gaat zijn legertop, de stafchef en defensieminister waar Prigozjin al maanden ruzie mee zoekt, ontslaan.
"Eerste Russische bronnen melden dat dit een denkbare optie is", zegt Van Koningsbrugge tegen RTL Nieuws. "Het zou Poetin ook niet slecht uitkomen om zijn huidige legertop de schuld te geven van geleden verliezen op het slagveld in Oekraïne. Hij zou ze met die reden kunnen ontslaan."
Tegelijkertijd komt hij daarmee Prigozjin tegemoet, legt de Ruslandkenner uit. "Prigozjin zou als tegenprestatie zijn opstand in Rusland halt toeroepen, en vervolgens zelf in ballingschap leven in Belarus. Zo vormt hij geen bedreiging meer voor Poetin."
3. Wat schiet Prigozjin hiermee op?
De Wagnerbaas krijgt in het geval van zo'n ontslagdeal in ieder geval eindelijk zijn gelijk. "En Prigozjin verdwijnt niet zomaar van het toneel als hij in Belarus zou zitten", zegt Van Koningsbrugge. "Hij is enorm populair, zowel bij zijn eigen troepen als bij het volk in Rusland. En hij heeft heel veel volgers. Hij zou nog steeds zijn stem kunnen laten horen vanuit een andere plek."
Momenteel is overigens nog niet duidelijk waar Prigozjin is, en of hij wel van plan is om naar Belarus te gaan. Daarbij zou het ook kunnen dat de actie averechts heeft gewerkt en het imago van Prigozjin is geschaad, aldus Van Koningsbrugge.
Zo verschijnen er online filmpjes van Wagner-huurlingen die hun leider 'zwak' noemen voor het niet afmaken van de opmars naar Moskou. Naar eigen zeggen heeft Prigozjin 25.000 manschappen, het is nog niet zeker hoeveel van hen bij hem blijven.
4. En Poetin, heeft hij nu gezichtsverlies geleden?
De actie van Wagner was een klap in het gezicht van Poetin. De Russische leider noemde de opstand in zijn eigen land 'verraad'. Maar geheel onverwacht was de escalatie van Prigozjin ook niet. Poetin heeft de grofgebekte Wagnerbaas met iedere beschuldiging of harde uitspraak tot nu toe weg laten komen.
Volgens Helga Salemon, Ruslandexpert bij HCSS, is dat opvallend. "Poetin pakt iedereen die hem tegenspreekt aan. Journalisten, politici, activisten; iedereen wordt gestraft. En dan zou er met Prigozjin niks gebeuren?"
Dit zegt wat over de positie van Poetin, zegt Salemon. "Blijkbaar zit hij niet meer zo stevig in het zadel als eerst." Daarnaast heeft de korte couppoging van Wagner pijnlijk blootgelegd dat het Russische reguliere leger niet is opgewassen tegen zulke tegenslagen.
5. Hoe reageert het volk in Rusland?
Veel van wat er in de oorlog gebeurt, wordt vaak niet genoemd in de Russische staatsmedia. Maar de aanval in eigen land gisteren was een uitzondering. Poetin zond een ongebruikelijke televisietoespraak uit, gericht aan het volk.
Bekijk hier de beelden van de toespraak:
De staatstelevisie meldde ook kort de aanval van de Wagnersoldaten. Althans, niet alle omroepen besteedden er aandacht aan. Eén televisiestation zond gewoon een documentaire uit over kaviaar.
Het Russische volk reageert verschillend op de gespannen situatie. Een bekende Russische analist peilde op berichtendienst Telegram dat de meeste mensen nog achter Poetin staan, maar dat toch ook een flink aantal Prigozjin 'een mooie vent' vindt. Prigozjin werd gisteravond omhelsd en toegejuicht toen hij vertrok uit Rostov aan de Don, de eerste door Wagner overgenomen Russische stad.
De beelden daarvan zie je in de video hieronder:
"Je ziet een toenemende onrust, vooral bij de elite van Rusland", zegt Rusland-specialist Salemon. "Inmiddels is niemand meer blij met de oorlog, is de Russische economie dramatisch en zijn er tienduizenden Russen gestorven."
Rijke oligarchen kunnen door sancties niets meer en worden sinds de oorlog met de nek aangekeken in Europa. Met het oog op die onrust, denkt Salemon: "De actie van Wagner betekent niet het einde van iets, maar het begin van iets anders."