Gratis HPV-vaccin tót 27 jaar: waarom die leeftijdsgrens?

Gynaecoloog Ruud Bekkers krijgt in zijn behandelkamer in het Catharina Ziekenhuis in Eindhoven de vraag regelmatig, en steeds vaker ook, van vrouwen eind 20, begin 30: "Mag ik óók een HPV-vaccin?" En: "Waarom krijgen jonge meisjes hem wel en ik niet?"

HPV, voluit het humaan papillomavirus, kan kanker veroorzaken. Het vaccin verkleint aanzienlijk het risico op zes soorten kanker: in de mond- en keelholte en aan de penis, anus, vagina, schaamlippen en baarmoederhals. Maar mannen en vrouwen ouder dan 27 vallen buiten het HPV-vaccinatieprogramma van de overheid, en omdat het vaccin pas sinds 2010 is opgenomen in het vaccinatieprogramma, hebben mensen boven de 30 geen kans gehad de prik op jonge leeftijd te krijgen. 

Waar komt die leeftijdsgrens dan vandaan?

Seksueel actief

Die is vastgesteld door het het ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport op basis van wetenschappelijk onderzoek en advies van de Gezondheidsraad, laat het Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu (RIVM) weten. "En de vraag is hoe effectief het is, want hoe ouder je bent, hoe groter de kans is dat je seksueel actief bent en mogelijk met HPV besmet bent. Een HPV-vaccinatie werkt het best als je nog niet met HPV besmet bent. In het algemeen weten we dat de effectiviteit lager wordt als iemand ouder is bij de start van de HPV-vaccinatie."

Bekkers kent die onderzoeken, die twintig jaar geleden werden afgerond. "Veel van die onderzoeken zijn gedaan bij vrouwen tot 26 jaar", legt hij uit. "En bij die groep blijkt nu het vaccin inderdaad zéér effectief."

Dus hij snapt het wel, dat de overheid zich in eerste instantie op deze groep richt. "Ik ben blij met elke stap die wordt gezet om een ziekte die door HPV wordt veroorzaakt, te voorkomen." Maar, hij zegt ook: de leeftijdsgrens verhogen, kan het aantal vrouwen met HPV of bijvoorbeeld baarmoederhalskanker, nog verder verkleinen. "Dat weten we inmiddels uit recentere onderzoeken."

Zo is het volgens Bekkers 'een grote fabel' dat het vaccin, soms ook de 'maagdenprik' genoemd, alleen zou werken als de gevaccineerde nog geen seks heeft gehad. "Het klopt wel dat het het best werkt als iemand nog geen HPV heeft gehad, of nog maagd is", legt Bekkers uit. "Er zijn studies uitgevoerd die aantonen dat ook vrouwen van 45 tot 50 jaar antistoffen aanmaken nadat ze het vaccin hadden gekregen."

Heel veel soorten

Mogelijk werkt het ook als vrouwen (of mannen) al eens eerder besmet zijn geweest met het virus, hier worden op dit moment studies naar gedaan. "Er zijn heel veel soorten HPV", legt gynaecologisch oncoloog Christianne Lok van het Antonie van Leeuwenhoek uit. "Als je één HPV-type hebt, kan het vaccin nog beschermen tegen andere types." 

Bovendien kan het vaccin ook voorkomen dat het lichaam opnieuw wordt besmet met hetzelfde type HPV. "Ik snap dus best dat oudere vrouwen boven de 30 ook zo'n vaccin willen." 

In onderstaande video worden vijf veelgestelde vragen over het vaccin beantwoord:

Maar als de leeftijdsgrens wordt opgeschort en er dus ook mensen van ouder dan 27 gratis een vaccin mogen halen, dan zou dat 'nog hogere kosten met zich meebrengen', aldus de woordvoerder van het RIVM. Lok beaamt dat: "Het wordt dan inderdaad duur, als je iedereen gaat vaccineren, omdat je héél veel vrouwen moet vaccineren om een héél klein aantal mensen met kanker te voorkomen."

Duur

De prikken kosten nu, als je ze zelf moet betalen, 200 euro per stuk. Voor optimale bescherming heb je er twee nodig binnen een tijdsbestek van vijf maanden. Over de hoge prijs van het vaccin zegt Bekkers: "Dat is nu vooral zo duur omdat je naar de huisarts of de GGD moet en het vaccin individueel voor jou moet worden vervoerd, klaargezet en toegediend. Als de overheid het op grotere schaal zou inkopen, zou het goedkoper kunnen."

Daarom startte de redactie van het magazine LINDA Meiden dit jaar een petitie om de overheid te vragen de prijs van het vaccin naar beneden te brengen, zodat vrouwen het vaccin zelf kunnen bekostigen als zij dat willen, óf de leeftijdsgrens verschuiven naar 30. Want, zo stelt de redactie: 'Als je nog geen 30 bent, moet je ook nog eens wachten tot je in aanmerking komt voor een uitstrijkje.' Met het uitstrijkje kan HPV vroegtijdig worden ontdekt en kan er dus op tijd actie worden ondernomen als dat nodig is. De petitiehouders vragen zich af: "Waarom zouden mensen die precies tussen 27 en 30 jaar vallen een groter risico moeten lopen?"

Bekkers vindt het een goed idee om de leeftijdsgrens op te hogen, maar dan wél bij vrouwen die in een risicogroep vallen. "80 procent van de vrouwen die HPV krijgt, maakt uiteindelijk zelf antistoffen aan, waardoor het lijf het virus zelf opruimt. Zij hebben het vaccin niet nodig, hebben een goede afweer en vallen niet in een risicogroep." Bekkers pleit ervoor alleen de vrouwen boven de 27 een vaccin te geven, die al een keer moesten worden behandeld voor afwijkingen in hun baarmoederhals. "Zij hebben meer kans om kanker te krijgen in hun vagina, baarmoederhals, anus, schaamlippen en keel."  

Een schijntje 

Het RIVM laat desgevraagd weten geen informatiebrief te gaan sturen naar mensen ouder dan 27 met de boodschap dat een vaccinatie ook voor hen zinvol kan zijn. "Informeren hierover aan een bredere doelgroep gebeurt via huisartsen en eventueel de GGD", aldus de woordvoerder. "Een aparte campagne daarvoor opzetten kost geld, daarnaast is ook de vraag hoe effectief dat is. In onze communicatie nemen we wel altijd mee dat mensen boven de 27 jaar het vaccin ook zelf op eigen kosten kunnen halen."

Gynaecoloog Bekkers betwijfelt ook of het goed is om vrouwen boven de 27 een brief te sturen met de mogelijkheid om een vaccin te halen, als ze dat kunnen betalen. "Dan ontstaat er gezondheidsongelijkheid", zegt hij. "En dat wil je niet in de zorg. Er zijn mensen voor wie zo'n bedrag een schijntje is, en er zijn mensen die ervoor moeten kromliggen."

"Eigenlijk moet je het zo zeggen", besluit Lok: "Vóór 27 aan iedereen een vaccinatie aanbieden, en na 27 op indicatie, bijvoorbeeld voor mensen die het zelf graag willen of nooit gemeenschap hebben gehad, of risicofactor zijn. Dan kan het ook nog eens kosteneffectief zijn, omdat je dan de goede groep te pakken hebt."