Armen en benen kwijt door zeldzame agressieve bacterie: dit is Vibrio vulnificus

1. Wat is Vibrio vulnificus?

Kort door de bocht: één van de meest vervelendste broertjes van een flinke familie verschillende Vibrio-bacteriën. De verschillende soorten komen voor in warm zeewater of brak oppervlaktewater. De bekende ziekte cholera wordt ook veroorzaakt door Vibro-bacteriën.

Olga Haenen is hoofd van het Nationaal Referentielaboratorium Visziekten in Lelystad, van Wageningen University and Research (WUR). Zij vertelt: "Van de Vibrio- bacteriën kan slechts een enkeling echt kwaad voor mensen. Van de soort Vibrio vulnificus is een specifieke stam wel ontzettend schadelijk."

Zeer ernstige infecties zoals bij de Amerikaanse Laura zijn een zeldzaamheid, maar kunnen dodelijk zijn. "Iedereen kan in principe ziek worden van Vibrio vulnificus. Mensen met onderliggende aandoeningen, zoals leverziekten, kanker of diabetes, lopen een verhoogd risico", aldus Ciska Schets van het RIVM.

Bij Laura werden afgelopen week als gevolg van de infectie zowel haar armen als benen geamputeerd. Intussen is bekend dat ze het hoogstwaarschijnlijk zal overleven.

2. Hoe loop je Vibrio vulnificus op?

Je kunt een infectie oplopen door het eten van besmette rauwe schelpdieren of doordat de bacterie weet door te dringen in open wondjes, aldus het RIVM.

Dat laatste kan gebeuren tijdens het zwemmen of bij het schoonmaken of bereiden van rauwe vis of schelpdieren.

3. Kun je in Nederland besmet raken met Vibrio vulnificus?

De kans dat je in Nederland wordt besmet is uitermate klein, volgens de experts. De bacterie wordt hier volgens het RIVM 'zelden of nooit' aangetroffen. Ons zeewater is zouter dan de bacterie prettig vindt en ons oppervlaktewater is niet warm genoeg.

Olga Haenen van de WUR noemt de kans dat je de ernstige infectie oploopt na het eten of bereiden van geïmporteerd voedsel 'bijna nul'. "Dit soort bacteriën heeft vers materiaal nodig om op door te groeien."

Tijdens transporten, zeker ook bij veelal ingevroren vis als tilapia, zal het aantal bacteriën flink afnemen. Schets onderschrijft: "In geïmporteerde vissoorten hebben we de soort nog nooit aangetroffen, in garnalen uit het buitenland één keer."

Er is een lange lijst ziektes die bij constatering gemeld moeten worden bij de GGD. Vibrio vulnificus-besmetting staat daar vanwege het lage risico niet op. Helemaal zeker weten we dus niet hoeveel Nederlanders ooit ziek werden.

Bij het RIVM is een enkel geval bekend van iemand die ziek werd na het schoonmaken van besmette paling. Haenen spreekt over 'minder dan vijf' ziektegevallen sinds 1990. "Die minder ernstig waren en naar onze kennis gelukkig goed zijn afgelopen."

4. Wat als je die uitzondering bent die deze ernstige infectie wel oploopt? Hoe verloopt de ziekte?

Als Vibrio vulnificus in je bloedbaan terechtkomt en een ernstige bloedvergiftiging veroorzaakt, is dat heel slecht nieuws. De kans dat je eraan overlijdt is meer dan vijftig procent, weet arts-microbioloog Ivar Lede van Tergooi MC.

"Je krijgt dan een sepsis", legt hij uit. "Je bloeddruk gaat onderuit."

Belangrijke organen zoals longen, nieren en hart kunnen uitvallen. "Ook kan je lichaam je hersenen en ledematen niet meer van voldoende bloed voorzien."

Op een ic wordt geprobeerd je in leven te houden met beademing, antibiotica en bloeddrukondersteunende medicijnen. "Dood weefsel moet direct verwijderd worden."

De beslissing om bijvoorbeeld afstervende ledematen volledig te amputeren, moet heel snel genomen worden. "Normaal zou je een infectie eerst proberen te genezen, om pas later zulke drastische beslissingen nemen. Maar in dit geval is geen genezing mogelijk als je het niet doet."

Lede zag nooit een patiënt met Vibrio vulnificus. "Heel toevallig wel een keer iemand met een verdenking ervan. Het is een zeldzaamheid."

5. Hoe zit het in de VS, waar Laura woont?

Op de website van Centers for Disease Control and Prevention (CDC) staat dat jaarlijks 150 tot 200 gevallen worden gemeld. Twintig procent daarvan overlijdt, sommige patiënten al binnen één of twee dagen.

Het aantal infecties daar is tussen 1988 en 2018 verachtvoudigd. De stijging wordt in verband gebracht met de stijgende watertemperatuur door klimaatverandering.

In Nederland is tussen 2009 en 2012 onderzocht hoeveel Vibro-bacteriën er in Nederlands zwemwater zaten en in hier gekweekte schelpdieren. Dat ging om alle Vibrio-soorten, met dus de kanttekening dat de agressieve stam vulnificus hier amper voorkomt.

Tussen 2019 en 2021 is dat onderzoek herhaald. De aantallen bleken niet gestegen, schrijft het RIVM op haar website. Opwarming van oppervlaktewater in de toekomst kan dat veranderen. Ben je bewust van de risico's, is daarom het advies.

In de VS worden tips gegeven om niet met wondjes te gaan zwemmen in brak of zout water. Iedereen met een verminderde weerstand zou bovendien zwemschoenen moeten dragen.

De meeste mensen in de VS worden ziek na het eten van rauwe schelpdieren, vooral oesters. Kook die in elk geval altijd en was je handen met zeep na het bereiden, stelt het CDC.