Aansluiting gezocht: bedrijven zoeken uitweg voor overvol stroomnet

Bij timmerfabriek Houtbouw 't Zand slaan de stoppen regelmatig door. Het bedrijf maakt houtskeletten voor de bouw, bijvoorbeeld voor dakkapellen. En daar is vaak meer stroom voor nodig dan er op dat moment geleverd kan worden. "We hebben eigenlijk een zwaardere aansluiting nodig, maar kunnen die niet krijgen", zegt eigenaar Rob Dekker tegen RTL Z.

Meer stroom nodig

De ondernemer heeft meer stroom nodig, want hij wil zijn productieprocessen verder automatiseren. Dekker heeft bovendien plannen om 1.500 m² aan zonnepanelen op het dak van zijn bedrijf te leggen en te verduurzamen. Ook dat kan niet zomaar. "Doordat het net vol zit, mogen we niet terugleveren", zegt hij.

Dekker kan niet door met zijn plannen, ook al vindt de overheid dat bedrijven in Nederland moeten vergroenen. "Het is zeer kwalijk", zegt hij. Hij wijst erop dat we al lange tijd weten dat we met zijn allen meer elektriciteit nodig hebben. "Er is veel te laat geschakeld om het energienet op te waarderen."

Het stroomnet zit vol: hoe kan dat, en hoe erg is het?

Verstopping van het stroomnet, ook wel netcongestie genoemd, is een groeiend probleem, zegt ook David Smeulders, hoogleraar energietechnologie aan de TU Eindhoven. De vraag naar netcapaciteit groeit enorm met al onze groene ambities, maar de voorzieningen zijn ontoereikend.

Te weinig transformatorhuisjes, te dunne kabels. Als het om elektriciteit gaat, heeft Nederland een 'campingnetje', zegt de hoogleraar. "Het is een tweebaans snelweg waar continu file staat." Om die op te lossen, moeten er de komende jaren miljarden naar uitbreiding. Maar dat kost veel tijd. "Er moeten duizenden mensen worden opgeleid om al dat technische werk te doen", aldus Smeulders.

Liander breidt overvol stroomnet uit: 'Duurt wel nog even'

En in de tussentijd staat er file op het stroomnet. Volgens brancheclub Netbeheer Nederland staan er op dit moment zeker zesduizend ondernemers op de wachtlijst voor nieuwe of extra aansluitingen. Ze willen graag een plekje op het net, maar krijgen dat niet voor elkaar. 

Soms doen bedrijven meerdere aanvragen tegelijk en maken ze alleen gebruik van de eerste mogelijkheid. "Dat vervuilt de cijfers", zegt woordvoerder Theo Scholte. Het neemt niet weg dat de kaart met knelpunten in Nederland roder en roder kleurt, zowel voor het afnemen als terugleveren van stroom.

Wie het eerst komt...

Het leidt tot veel problemen, zegt Smeulders. Zowel bij bedrijven als consumenten. Omdat je bijvoorbeeld geen zonnestroom kunt terugleveren en dus ook geen vergoeding krijgt. En in Amsterdam komt nieuwbouw in het gedrang, omdat er onvoldoende capaciteit is. "Het is first come, first serve", zegt Smeulders. De eerst wachtende in de rij krijgt de aansluiting. 

Wachten is voor ondernemer Gustaaf Zeeman eigenlijk geen optie. Ook hij wil zijn bedrijf EMT, dat verpak- en mengmachines voor kunstmest maakt, verduurzamen en uitbreiden. Er moet een grote zonneweide naast het bedrijf verrijzen en een laadplek voor elektrische auto's. "We willen energieneutraal ondernemen én stroom terugleveren", zegt de ondernemer.

'Eén grote frustratie'

Alle vergunningen en een subsidie daarvoor zijn al een tijdje rond. Maar die aansluiting ontbreekt nog. "De subsidieperiode loopt volgend jaar af, dan moet het klaar zijn. Anders raken we dat geld mogelijk kwijt", zegt Zeeman. Zonder netaansluiting kan hij echter weinig beginnen. "Volgend jaar of het jaar erna? Wanneer die er komt is onduidelijk."

Daarom ging Zeeman zelf op zoek naar een oplossing. Het idee: een eigen kabel leggen tussen de zonneweide en een bestaand windmolenpark. Is er veel zon, dan is er vaak weinig wind en andersom, zegt de ondernemer. Met dat gegeven kan hij zijn bedrijf en bedrijven in de buurt gelijkmatig van stroom voorzien en blijft het netwerk in balans, zegt hij.

Technisch kan het, zegt hij. Maar voor de praktijk zijn overheden en vergunningen nodig. Immers, deze oplossing gaat buiten het bestaande netwerk en diens beheerders om. Het mag niet zomaar en daar blijft het voorlopig op steken, zegt de ondernemer die de betrokken partijen benaderde in de hoop iets te forceren. "Het is één grote frustratie", aldus Zeeman.

Grote accu

Ondernemer Rob Dekker kijkt naar een oplossing die meer haalbaar lijkt. "We onderzoeken de mogelijkheid om alsnog zonnepanelen op ons dak te plaatsen en de stroom op te slaan in een grote industriële accu", zegt hij. Het probleem hierbij is dat het veel extra geld kost dat er niet zomaar is. Een extra investering dus die moet worden overwogen. Een subsidie van de provincie moet helpen om een deel van de kosten te dekken.

Netbeheerders juichen oplossingen van bedrijven toe, zegt Peter Hofland, woordvoerder van netbeheerder Liander. Volgens Hofland wordt er op veel plekken gewerkt aan uitbreiding van het net. Maar zijn het ook projecten die soms jaren tijd kosten. "Voor sommige ondernemers is dat erg", zegt hij.

Soelaas

Om nu alvast wat soelaas te bieden, kijken de netbeheerders naar de piekuren in het stroomverbruik op het net en trachten ze die in te dammen. "We vragen een bedrijf bijvoorbeeld om, tegen een vergoeding, de koelcellen even uit te doen", zegt Hofland. Op die manier kunnen storingen worden voorkomen en kunnen meer partijen gebruikmaken van de capaciteit op het net.

Sinds een aantal jaren proberen de Nederlandse regionale en nationale netbeheerders ook meer vermogen op het net vrij te spelen via Gopacs. Via dit platform kunnen netbeheerders, bij een dreigende verstopping ergens op het net, een verzoek plaatsen om tijdelijk minder stroom af te nemen. Bedrijven met een aansluiting in het verstoppingsgebied kunnen die flexibiliteit verhandelen tegen een 'marktconforme prijs', zegt Hofland.

Pappen en nathouden

Op dit moment zijn er ruim zeshonderd locaties die via hun aansluiting zo flexibel capaciteit kunnen verhandelen. "Dat aantal groeit gestaag", zegt de woordvoerder. Het gaat echter wel vooral om grotere bedrijven met veel capaciteit en ruimte om dat te doen, zoals kwekerijen of fabrieken. "De markt voor kleinere ondernemers moet nog volwassen worden", aldus Hofland die zegt dat ook daar aan gewerkt wordt via allerlei oplossingen.

Hoogleraar Smeulders ziet die oplossingen echter vooral als 'pappen en nathouden'. Ruimte winnen op het net, herverdelen of andere prikkels. "Je blijft tegen grenzen aanlopen", zegt hij. Daarom is uitbreiding van het net cruciaal en daar zijn we volgens hem veel te laat aan begonnen. "Er wordt al jaren gewaarschuwd voor verstopping." 

Ook batterijen zijn niet ideaal, omdat ze beperkt zijn in hun capaciteit. "Je zou heel Nederland ermee vol moeten leggen voor een oplossing", aldus Smeulders. En ondernemers met eigen stroomkabels zoals Zeeman ondermijnen uiteindelijk de werking van het collectieve net.  "Het net is nu een soort collectieve verzekering van stroom", zegt Smeulders. En dat moet blijven.