Deepfakes: 'Laat je niet interneppen'

Wekelijks nodigt presentator Remy Gieling deskundigen uit om het over belangrijke thema’s binnen de wereld van digitale veiligheid te hebben. In deze uitzending komt het laatste nieuws, wordt besproken wat een deepfake is, waarom het afgelopen jaar de cyberdreiging groter dan ooit tevoren was, en wat de overheid doet om ons leven online betrouwbaarder te maken.

Deze week zijn te gast: Alexandra van Huffelen (staatssecretaris van digitalisering), Miljuschka Witzenhausen (presentatrice en tv-kok) en co-host Harm Teunis (techverslaggever RTLZ).

Kijk hier de uitzending terug

Miljuschka Witzenhausen slachtoffer van deepfake-video

Was Artificial Intelligence tot een paar jaar geleden alleen voor de science fiction filmstudio's van Hollywood en wetenschappers toegankelijk, vandaag de dag kan iedereen met een toetsenbord en internetverbinding het gebruiken. Cybercriminelen zetten het steeds vaker voor het maken van deepfakes in. Wat het is? Video's, foto's, teksten en spraakberichten die vaak niet van echt zijn te onderscheiden, maar niet echt zijn. De misleidende nepvideo's van John de Mol en Jort Kelder, waarin ze reclame voor Bitcoin maakten, zijn een voorbeeld.

Helaas kunnen ook de nepadvertenties voor afslankpillen van Miljuschka Witzenhauzen - waar ze uiteraard zelf niets mee te maken heeft - aan het rijtje worden toegevoegd. Zo'n vijf maanden geleden werd de tv-kok slachtoffer van deepfake-fraude. Hoe ontdekte ze het, welke impact heeft het en wat kun je doen om het circuleren van nepadvertenties op het wereldwijde web te stoppen?

In de uitzending van Cybersessies zijn de verschillende deepfake-advertenties gedeeld, waarbij presentator Gieling eerlijk aangeeft dat hij er niet heel realistisch vindt uitzien. Witzenhausen: "Snap ik, alleen zie je het op een klein schermpje voorbijkomen en zit je niet lekker in je vel, dan let je niet meer op de echtheid van de video. Het spreekt een gevoel aan en dat is waar je op reageert. Vaak is er dan al op de advertentie geklikt."

Impact van deepfake-fraude

"Persoonlijke impact is één, want ik sta juist niét voor het afslanken, maar precies het tegenovergestelde", begint Witzenhausen haar verhaal. "Door de jaren heen heb ik een soort online familie opgebouwd die dagelijks uit zo'n één à twee miljoen mensen bestaat die mee-eten, -kijken en koken. Als ze dan opeens online een video voorbij zien komen, waarin ik aangeef afslankpillen te slikken, dan gaan volgers natuurlijk ook denken: 'Misschien moet ik het ook eens proberen."

Veel volgers zijn boos op of teleurgesteld in de presentatrice. "Ik krijg superveel reacties via DM's en e-mails, zoals: 'Ik heb echt het gevoel dat je me hebt verraden, dus ik ga je ontvolgen.' Het is een heel naar sentiment wat er bij de mensen thuis aan de hand is."

Ten tweede stipt de tv-kok aan wat de deepfake-fraude zakelijk met haar doet. “Het is heel, heel belastend", vertelt ze. "Ik voer mijn eigen campagnes voor mijn magazine en door deze nepadvertenties wordt mijn algoritme natuurlijk volledig verpest. Over het algemeen kunnen consumenten maar één keer hun geld uitgeven, en als je dat al aan afslankpillen hebt gedaan - omdat je denkt dat ik het ben -, dan ga je niet ook nog een magazine kopen of een masterclass bij mij volgen. En daarbij zien mensen zoveel spam van mij op de socials voorbijkomen, dat ze denken: 'Daar heb je die Miljuschka alweer, die ga ik ontvolgen.' Ook dit raakt me, want Instagram is een groot deel van mijn werk."

Naast wat het persoonlijk met haar doet, geeft de presentatrice aan het vooral zorgelijk voor de kopers van de afslankpillen te vinden: "Het is heel naar, vooral voor de mensen die bij mijn online familie horen. Eerlijk gezegd maak ik me zorgen over de kopers van de afslankpillen. Wat doet dat wel niet met hun gezondheid?" Op zakelijk vlak kan Witzenhausen er vooral heel pissig om worden. "De criminelen verdienen echt mega veel geld aan de deepfakes."

Buik vol van deepfake

Nadat de tv-kok de nepadvertenties via DM's van haar volgers ontdekte, deed ze er in eerste instantie niets mee. "Toen het volglas aanhield, heb ik het op mijn socials kenbaar gemaakt, en heb ik advocaten en hackers erop gezet." Op de vraag wat je het best als slachtoffer van een deepfake kunt doen, moet de presentatrice het antwoord schuldig blijven. "Eerlijk gezegd ben ik dat zelf nog aan het uitvogelen. Ik hoop er achter te komen door mensen te ontmoeten die er meer over weten, dan ik." Volgens Witzenhausen mist er in ons land eigenlijk iets van een loket vanuit de overheid waar je naartoe kunt bellen om te achterhalen welke stappen je kunt doorlopen om (weer) safe te zijn. "Iets wat je natuurlijk wel bij het beveiligen van je huis hebt, omdat je de politie hierover kunt benaderen."

Tot op de dag van vandaag staat de deepfake online. "Vijf maanden later… Het gaat heel, heel langzaam. Uiteindelijk gaat het mij niet erom dat de criminelen worden gepakt, maar dat het online eraf wordt gehaald. Gelukkig heb ik een lange adem, maar een deepfake aanvechten is niet makkelijk en je loopt financieel helemaal leeg. Ik kan dan ook heel goed begrijpen dat je als slachtoffer op een gegeven moment de handdoek in de ring gooit."

Artificial Intelligence: kans versus gevaarlijk

Of ze ondanks de deepfake-fraude nog wel over de ontwikkelingen van Artificial Intelligence is te spreken, antwoordt ze: "Ik ben groot fan en gebruik het graag als creatieve sparringspartner." Echter, zit er volgens haar een grote schaduwzijde aan de grote technologische ontwikkeling: "Waar ik wel bang voor ben, is dat iedereen zijn of haar stem wel ergens op het internet rondzwerft waar cybercriminelen vervolgens mee aan de haal kunnen gaan. Het betekent voor mij wel dat ik anders naar de zichtbaarheid van bijvoorbeeld mijn kinderen op het internet ben gaan kijken."

Cybersessies

RTL Z zendt zes weken lang in samenwerking met KPN en het digitale beveiligingsbedrijf ESET 'Cybersessies' uit. In dit vierde seizoen van de wekelijkse cybersecurity talkshow gaan (inter)nationale experts met elkaar in gesprek over belangrijke thema’s die binnen de wereld van digitale veiligheid spelen. Een kijktip voor iedereen.

Cybersessies is elke vrijdag om 11:10 uur op RTL Z te zien.