Na emotionele oproep 2800 nieuwe donoren: zo werkt stamceldonatie

"Ik ben niet meer te helpen, maar anderen wel!" Dat schreef Thijs Slegers, die bloedkanker heeft, afgelopen vrijdag op Twitter. Hij riep mensen op zich in te schrijven als stamceldonor bij Matchis. Daar werd dus veel gehoor aan gegeven. Hoe nu veder met al die nieuwe inschrijvingen? Vier vragen en antwoorden over stamceldonatie.

1. Wie kan potentieel stamceldonor worden?

Iedereen tussen 18 en 55 jaar kan zich inschrijven. Gender speelt geen rol, wel is je gewicht een belangrijke factor. Je BMI mag niet lager zijn dan 18 en niet hoger dan 30. Met andere woorden: je mag geen ondergewicht of obesitas hebben.

Is je BMI te laag, dan kunnen vaak niet genoeg stamcellen uit je lichaam worden gehaald, schrijft Matchis op haar website. Ben je juist te zwaar, dan moet er meer gebruikt worden van het medicijn dat ervoor zorgt dat je stamcellen naar je bloedbaan gaan. Dat zou onnodige risico's kunnen meebrengen.

Boven de 55 jaar neemt de kwaliteit van de stamcellen merkbaar af, vandaar de maximum leeftijdsgrens. Ook zouden donoren boven die leeftijd meer risico's lopen.

De meeste matches worden uiteindelijk gevonden in de leeftijdsgroep tot 36 jaar. Mensen boven de 35 worden veel minder vaak opgeroepen en moeten zelf 35 euro betalen voor hun registratie. Voor de jongere inschrijvers is het gratis.

Een aantal medische aandoeningen - onder meer COPD en HIV - en ook het gebruik van bepaalde medicijnen zorgen voor rood licht. Wanneer je niet kunt doneren, lees je hier.

Wie kan doneren, krijgt een setje thuisgestuurd om met wattenstaafjes wangslijmvlies af te nemen. In een laboratorium wordt vervolgens onder meer de zogeheten HLA-typering bepaald. Aan de hand daarvan wordt later bepaald of je een match bent voor iemand die een stamcellen nodig heeft.

Van de nieuwe aanmelders is 75 procent man, liet Matchis dit weekend weten aan RTL Nieuws. Dat is goed nieuws, want in het donorenbestand zitten veel meer vrouwen dan mannen. Volgens de instantie zou het grootste deel van de aanmelders ook geschikt kunnen zijn als match. Zij voldoen dus aan de randvoorwaarden. 

Slegers schreef over alle nieuwe aanmeldingen op twitter: "Thanks allemaal, dit doet ons zo ontzettend veel goed." 

2. Hoe gaat dat in z'n werk, zo'n stamceldonatie?

Als je wordt opgeroepen om stamcellen te doneren, kom je terecht in het LUMC in Leiden of in het Radbouw UMC in Nijmegen. Je kunt doneren via bloed of beenmerg. Je mag een voorkeur opgeven, maar de arts van de ontvanger van jouw stamcellen bepaalt. In zo'n 80 procent van de gevallen, kan het via je bloed.

In dat geval krijgt de donor een aantal uur lang een infuus. In de vijf dagen voor de donatie gebruik je een medicijn waardoor je meer stamcellen aanmaakt en die in je bloedbaan komen. Daardoor kun je jezelf grieperig voelen. Na de bloedafname kun je nog een paar dagen moe zijn.

Soms is het voor de patiënt die de stamcellen nodig heeft beter om die uit het beenmerg van de donor te krijgen. Daarvoor gebeurt onder narcose. Met een naald worden de stamcellen uit de achterste rand van het bekken gehaald, maar de donor is dan dus compleet onder zeil.

3. Hoe groot is de kans dat je wordt opgeroepen als je geregistreerd bent als donor?

Heel klein, zegt Matchis zelf. Dat heeft alles te maken met die HLA-typering die we hierboven al noemde, die bepalend is voor wel of geen succesvolle match. Er komen heel veel verschillende variaties van die typering voor bij mensen. Iemand vinden met precies dezelfde HLA-typering als de patiënt is moeilijk. Daarom wil Matchis graag zoveel mogelijk potentiële donoren in haar databank hebben staan.

Ter illustratie: Bij Matchis zijn nu bijna 396.000 donoren bekend. In 2015 waren het er nog 50.000. "Toen konden we 50 mensen helpen, nu hebben we er 395.000 en zijn 247 donoren gematcht met een patiënt", zegt een woordvoerder van Matchis. "Hoe meer mensen er geregistreerd staan, hoe meer mensen we kunnen helpen."

De oproep die de zieke Thijs Slegers deed en het gevolg dat daaraan werd gegeven, zijn daarom heel erg welkom bij de organisatie: "We zijn natuurlijk blij met iedere donor. Al kunnen het er nooit genoeg zijn. Dit is een mooie impuls geweest."

Wereldwijd zijn er overigens 39 miljoen donoren. Wie wordt opgeroepen, ondergaat op dat moment nog een meer uitgebreide medische keuring.

4. Wie help je ermee?

Stamceldonatie wordt het meest toegepast bij leukemie, bloedkanker. Iemand die stamcellen van een gezonde donor krijgt, heeft kans om helemaal beter te worden.

De gezonde stamcellen gaan zich na de transplantatie vermeerderen en kunnen zelfs zieke cellen van de kankerpatiënt vernietigen. Er zijn wel risico's voor die patiënt, zelfs op overlijden. Hoe dat zit lees je onder meer op de website van het Radboud UMC.

Margriet Folkeringa is en voorbeeld van een jong iemand die nog leeft dankzij een anonieme stamceldonor. Zij was 45 toen in 2019 leukemie bij haar werd ontdekt. Haar broer en zus bleken geen geschikte match, maar: "Ergens op de wereld stond een 20-jarige vrouw in het bestand, die een match vormde. Haar stamcellen zijn zo goed voor mij dat ik nu volledig mijn oude werk en mijn oude leven heb kunnen oppakken."

Margriet schrijft sinds de transplantatie brieven met haar donor, maar dat mag alleen anoniem. Dat is wettelijk zo bepaald. De correspondentie gaat dus via Matchis.

Mooi detail: Margriets zoon Poen zag zijn moeder genezen en heeft inmiddels zelf ook anoniem stamcellen gedoneerd aan iemand anders. "Toen ik hoorde dat ik me ook kon aanmelden als stamceldonor, heb ik daar geen moment over getwijfeld."

De donatie zelf verliep probleemloos, vertelde Poen: "Precies zoals ze hadden verteld, zonder vervelende verrassingen. Eigenlijk was het helemaal niet zo spannend."