Van klassenapp tot schermtijd: zo begeleid je je kind online

Remco Spithoven is lector online weerbaarheid bij hogeschool Saxion en zelf vader van twee tieners. Hij vindt het belangrijk om te benadrukken dat de ouders van nu, zoals hij zelf dus ook, eigenlijk geen idee hebben van wat hun kinderen online allemaal delen aan cultuur en omgangsvormen. Spithoven: "De jongeren en kinderen van nu zijn de eerste generatie die echt opgegroeid is met internet en smartphones, wij zelf niet. Voor deze jongeren lopen de online en offline-wereld naadloos in elkaar over: wat er in de klassenapp gezegd wordt, is net zo belangrijk als wat er op het schoolplein gebeurt. Daar kunnen wij ons niets bij voorstellen, maar moeten we ons wel bewust van zijn. We hebben echt een grote inhaalslag te maken als ouders."

1. Begin op tijd

In Nederland krijgen de meeste kinderen een smartphone als ze tussen de tien en twaalf jaar oud zijn. Spithoven: "En dát is het moment waarop het begeleiden en coachen meteen zou moeten starten. Maar veel ouders geven hun kind een telefoon en laten het vervolgens zelf alles uitzoeken. Dat doen we in de ‘echte’ wereld toch ook niet? Dus neem je kind ook online aan de hand. Bekijk bijvoorbeeld samen welke social media er zijn en voor welke leeftijd deze geschikt zijn. Bespreek wat voor leuks de online wereld te bieden heeft, maar ook dat er minder leuke kanten zijn – zoals online pesten en buitensluiten."

Patricia Bolwerk is directeur en oprichter van Stichting Stop Pesten Nu. Ook zij adviseert om van jongs af aan met je kind in gesprek te gaan én blijven over wat hij of zij online doet. Bolwerk: "Wil je kind bijvoorbeeld graag op Instagram en vind je het daar oud genoeg voor? Maak dan samen een account aan en volg je kind op zoveel mogelijk platforms. Als kinderen nog relatief jong zijn vinden ze dat alleen maar leuk: hoe meer volgers, likes en comments, hoe beter. Er komt natuurlijk een leeftijd dat je kind niet meer blij is met comments van zijn moeder. Respecteer dit, maar blijf je kind wel stilletjes volgen zolang hij of zij dat oké vindt. Zo hou je op een leuke manier een oogje in het zeil als ouder."

2. Bespreek online omgangsvormen

In de kleuterklas leren kinderen vanaf de eerste dag hoe er in de klas wel (en niet) met elkaar omgegaan wordt. Spithoven pleit voor een vergelijkbare aanpak als het om online gedrag gaat: "Iedereen kent de toepassing en betekenis van 'stop, hou op' Zo’n soort afspraak zou er ook voor ongewenst online gedrag gemaakt kunnen worden. Het zou fijn zijn als scholen deze handschoen oppakken, maar dat gebeurt helaas nog niet genoeg." Volgens de lector online weerbaarheid is dit goed te begrijpen. "De leerkrachten van nu zijn, net als wij ouders, niet met internet opgegroeid en daardoor vaak niet zelfverzekerd genoeg om hierin te onderwijzen."

Zowel Spithoven als Bolwerk willen de cruciale rol van de omstander benoemen als het over online pesten gaat. Uit het onderzoek van Helpwanted blijkt dat veel slachtoffers (75%) van online pesten en buitensluiten zich geholpen voelen wanneer vrienden of klasgenoten voor hen opkomen in een chat of op social media. Toch gebeurt dit relatief weinig. 

Spithoven: "Jongeren wíllen wel ingrijpen, maar zijn bang voor negatieve gevolgen voor zichzelf wanneer ze dat doen. Heel logisch, want ze bevinden zich in een levensfase waarin sociale bevestiging extreem belangrijk is. Maar zeker wanneer kinderen nog jong zijn en je als ouder nog mee mag kijken in bijvoorbeeld de klassenapp, kun je jouw kind aanleren om juist wél in te grijpen als er iemand buitengesloten of gepest wordt. Dan is de kans groter dat ze dit op oudere leeftijd ook blijven doen."

Bolwerk vult aan: "Zie je ongewenst gedrag in de klassenapp voorbijkomen? Vraag dan hoe je kind het zou vinden als het hem of haar zelf zou verkomen. Bedenk vervolgens samen hoe je het online pesten of buitensluiten kunt stoppen: door het in de groepsapp te benoemen? Door de pester er rechtstreeks op aan te spreken? Of door school te betrekken misschien? Dwing je kind tot niets, maar bespreek wel de opties die er zijn."

3. Vraag hoe het online gaat

Ook als er in het leven van jouw kind (gelukkig) niets speelt qua online pesten, is het belangrijk om regelmatig te vragen wat hij of zij zoal online beleeft. Spithoven: "De vraag ‘hoe was je dag online’ zou eigenlijk net zo normaal moeten zijn als ‘hoe was het op school’? Ik vraag mijn kinderen ook bijna dagelijks hoe het in de appgroep was. En dan krijg ik af en toe filmpjes te zien waar ik echt de lol niet van in zie, maar dan vraag ik wat hij er zo leuk aan vindt. Het gaat erom dat wij als ouders proberen te begrijpen, niet te oordelen." 

Bolwerk heeft een concrete tip om dit gesprek te starten: "De campagnevideo van KPN over online buitensluiten is nu volop te zien op tv en online. Dit kan ook een mooi aanknopingspunt zijn om met je kind in gesprek te gaan: wat vind je van deze video? Heb jij wel eens zoiets meegemaakt of zien gebeuren? Maar doe bijvoorbeeld ook af en toe eens mee met de games die ze spelen in plaats van er alleen over te mopperen of een limiet op te zetten. Kinderen vinden niets leuker dan zien hoe slecht hun moeder in hun favoriete spel is, dus er wordt gegarandeerd gelachen. En dat is dan ook weer een leuke en positieve manier van verdiepen in je kind en verbinding maken met zijn wereld."

4. Geef het goede voorbeeld

Zoals voor vrijwel alles qua opvoeding geldt, is het ook hier belangrijk om zelf het goede voorbeeld te geven. Bolwerk: "Let goed op hoe je zelf praat over anderen in het bijzijn van je kinderen. Want als je kind hoort hoe jij tijdens het avondeten negatief over een collega of buurman praat, is het niet gek dat hij of zij dat vervolgens ook doet over of zelfs tégen een kind in de klassenapp of op het schoolplein."

Spithoven benadrukt het belang van beschikbaar zijn als ouder: "Dat ben je niet als je voortdurend aan je eigen schermpje gekluisterd zit, ook al lees je de krant of ben je aan het werk – dat verschil ziet je kind niet. We vinden het moeilijk toe te geven, maar een groot deel van de volwassenen is ook verslaafd aan hun smartphone. Wees je hier bewust van. En mocht je iets willen doen aan je eigen schermgebruik, dan zijn daar ook verschillende apps voor die kunnen helpen. Zelf gebruik ik bijvoorbeeld een overlay op mijn telefoon die het scherm minder aantrekkelijk maakt en heb ik mezelf tijdlimieten opgelegd per app."

5. Laat weten dat je er voor je kind bent

De experts sluiten af met misschien wel de belangrijkste tip: laat je kind weten dat je er altijd voor hem of haar bent. Spithoven: "Maak duidelijk dat ze altijd bij je terecht kunnen als ze ergens mee zitten of als er online iets gebeurt wat ze niet fijn vinden. En als je merkt dat ze dit soort zaken niet makkelijk met jou delen, vraag dan of er iemand anders is met wie ze dit kunnen bespreken. Misschien is er een docent of sportleraar die ze liever in vertrouwen nemen, bespreek samen wie dat kan zijn."

Bolwerk wijst op de hulp die beschikbaar is wanneer je kind onverhoopt betrokken is bij online pesten of buitensluiten: "Weet dat er verschillende instanties zijn die kunnen helpen. Kinderen en jongeren zelf kunnen bijvoorbeeld contact opnemen met de Kindertelefoon of Helpwanted, daar kunnen ze bellen of chatten met experts. Ouders en leerkrachten kunnen terecht bij Stop Pesten Nu of School & Veiligeheid voor kennis, handelingsperspectief en praktische ondersteuning bij (online) pesten. Kortom: je staat er als kind én ouder niet alleen voor."

Iedereen Behalve

Met ‘Iedereen Behalve’ wil KPN een bijdrage leveren aan een #BeterInternet en online pesten en buitensluiten tegengaan. Deze campagne is een samenwerking tussen S10 en KPN, gesteund door Stichting School & Veiligheid, Helpwanted, De Kindertelefoon, Stop Pesten Nu en dr. Remco Spithoven van Hogeschool Saxion en Cyberweerbaar NL. 

In onderstaande video geven experts door middel van korte, overzichtelijke video’s praktische adviezen en duidelijke antwoorden:

Ga naar de website voor meer informatie over de Iedereen Behalve-campagne van KPN. Hier vind je ervaringsverhalen, tips en hulp bij online buitensluiten.