Moet Zweden bang zijn voor oorlog met Rusland? 'Het is gewoon reëel'

"Denkt u dat dit ooit zal gebeuren in Zweden?" Dat vroeg opperbevelhebber van het Zweedse leger Micael Byden eerder deze week tijdens een defensieconferentie aan zijn publiek. Hij liet daarbij een foto zien van de verwoestende oorlog in Oekraïne. Zijn boodschap aan het land: wees voorbereid. Er zou ook oorlog kunnen uitbreken in Zweden.

Hij kreeg bijval van de minister van Defensie Carl-Oskar Bohlin. Zweden moet zich mentaal voorbereiden op een mogelijke oorlog met Rusland, riepen de mannen op.

De boodschap zorgde voor zoveel onrust in Zweden, dat de legerleider woensdag in het Zweedse jeugdjournaal verscheen om kinderen gerust te stellen. Het was niet zijn bedoeling om angst te zaaien onder kinderen en jongeren. 

De grimmige boodschap werd dus veelvuldig besproken in Zweden. Is dit een wake-upcall of onnodige paniekzaaierij?

'We leven in bubbel'

De Zweedse Sebastian (30, achternaam bij de redactie bekend) keek gisteren, net als veel van zijn landgenoten, naar de toespraak van de generaal. Persoonlijk maakt hij zich niet zo'n zorgen, zegt hij. Sterker nog: Sebastian is blij dat het leger de mensen heeft wakker geschud. "We leven hier in een bubbel en mensen denken dat oorlog ons nooit zal overkomen", zegt hij aan de telefoon tegen RTL Nieuws.

Sebastian maakt zich eigenlijk meer zorgen dat zijn land te veel leunt op steun van de NAVO. "We wachten nu al twee jaar om bij de NAVO te horen. Ik weet niet of dat snel gaat gebeuren. Maar zo niet, dan hebben we geen goede veiligheid."

Bezorgde jongeren

Anderen werden wél zenuwachtig van de waarschuwing. "Kan ik het land ontvluchten in oorlogstijd? Worden alle geregistreerde verpleegsters ingezet in de oorlog?" Het waren enkele vragen die Zweden in de media hadden gesteld naar aanleiding van de berichten. "Is het ongepast om nu kinderen te krijgen?"

Verschillende Zweedse politici maakten al snel bezwaar tegen de toon van de waarschuwing. Zo zei voormalig premier Magdalena Andersson dat, hoewel de veiligheidsdiensten op scherp staan, 'het echt niet zo is dat oorlog voor de deur staat'. Ook de Zweedse kinderrechtenorganisatie maakte zich zorgen om het bericht. Zij kreeg ineens veel telefoontjes van bezorgde jongeren die alarmerende berichten op TikTok hadden gezien.

'Storm in glas water'

Anderen noemden de boodschap van de legertop een storm in een glas water. Volgens critici kwam de waarschuwing vooral omdat de legertop vindt dat er te weinig wordt geïnvesteerd in de militaire verdediging van Zweden. Op deze manier zouden ze daar druk achter willen zetten.

Zweden heeft dan wel een bekwaam leger – Zweedse militairen trainen bijvoorbeeld de Oekraïense strijdkrachten – maar het heeft maar een klein aantal troepen vergeleken met de rest van Europa. "Als er één ding is dat mij 's nachts wakker houdt, is dat het gevoel dat de dingen te langzaam gaan", zei defensieminister Bohlin.

De defensietop zegt niemand ongerust te willen maken. "Ik wil alleen mensen aan het denken zetten over hun eigen situatie en hun eigen verantwoordelijkheden", verklaarde generaal Byden later in de media.

Ook Nederland kwetsbaar

Strategisch analist bij Het Den Haag Centrum voor Strategische Studies (HCSS) Frederik Mertens vindt de boodschap van de generaal helemaal niet overdreven, en zelfs terecht. "De oorlogsdreiging in Zweden is net zo reëel als voor de rest van Europa", aldus Mertens.

"Het is geen leuke boodschap, maar een oorlog is niet meer ondenkbaar. Je moet zorgen dat je genoeg voorbereid bent", zegt Mertens. "Ik zeg eerlijk: ik ben bang. Niet op een manier dat ik in mijn bed wil kruipen, maar ook wij in Nederland zitten in een heel gevaarlijke tijd. We dachten heel lang dat oorlog iets is dat elders ter wereld gebeurt. Maar die comfortabele tijd is voorbij."

Voorbereiden op een oorlog betekent volgens Mertens niet dat je nu als een gek noodpakketten moet inslaan. Het gaat er meer om dat we als samenleving sterk in onze schoenen staan. "Nederland heeft bijvoorbeeld een kwetsbare energievoorziening", zegt Mertens. "Er hoeven maar een paar doelen in de Noordzee geraakt te worden en het hele land zit zonder elektriciteit."

Mertens staat daar niet alleen in. Eind december riep ook de baas van de Nederlandse Landstrijdkrachten Martin Wijnen op dat we ons als samenleving moeten voorbereiden. Mertens: "Het is een koude douche, maar een terechte waarschuwing."