Waarom Oekraïne ook doelen ín Rusland wil raken: 'Nieuwe fase in de oorlog'

Het Russische leger bestookt al wekenlang de regio rond de stad Charkiv in het noordoosten van Oekraïne. Dat doen ze onder meer met zogeheten glijbommen, die met vliegtuigen vanuit het Russische luchtruim worden gelanceerd.

Dit weekend zorgden zulke bommen voor het volgende Oekraïense drama in de oorlog met Rusland. Een drukbezochte doe-het-zelfzaak in de stad werd zaterdag midden op de dag geraakt door twee glijbommen. Er waren op dat moment naar schattig zo'n 200 mensen aanwezig in de bouwmarkt. Zeker 18 mensen kwamen om het leven, onder wie een meisje van 12 jaar. Ook vielen er ruim 40 gewonden, meldde de lokale gouverneur.

De zaak ging in vlammen op, zo zie je in onderstaande video:

Charkiv is na Kyiv de grootste stad van Oekraïne en ligt op circa dertig kilometer van de Russische grens. De raketten die Rusland vanuit de regio Belgorod afvuurt, bereiken de stad binnen veertig seconden. 

Oekraïne kan daar nu onvoldoende tegenin brengen. Het land kampt al langer met een gebrekkige luchtverdediging, vooral in het oosten. Het leger kampt daar met een stelselmatig tekort aan afweergeschut en munitie en kan zich steeds moeilijker verdedigen tegen Russische vliegtuigbommen, drones en raketten. Die vuurt Rusland ook stelselmatig af op burgerdoelen. Het bloedbad in de bouwmarkt is daar het zoveelste bewijs van.

Hoewel het Oekraïense leger steeds geavanceerdere wapens krijgt van Westerse partners, geldt daarbij tot dusver een duidelijke restrictie. Oekraïne moet er eerst mee akkoord gaan dat zij de wapens niet inzetten op of boven Russisch grondgebied. Dan pas worden de wapens geleverd. 

De beperking is opgelegd door de regering-Biden in een poging te voorkomen dat het conflict escaleert tot misschien wel een nucleaire confrontatie tussen Rusland en de NAVO-landen. Maar tegelijkertijd is het één van de grootste frustraties van de Oekraïners. Zij krijgen klap na klap te verwerken, terwijl ze de beschikking hebben over langeafstandsraketten die doelen ver in Rusland kunnen raken.

Machtig wapen

Het gaat met name om de Amerikaanse ATACMS (Army Tactical Missile Systems). Oekraïne beschikt sinds oktober al over een beperkt aantal van deze raketten met een bereik van 160 kilometer. Met het nieuwe Amerikaanse steunpakket komen daar nieuwe ATACMS-raketten bij die doelen tot op 300 kilometer zeer nauwkeurig kunnen raken. Een machtig wapen dat Rusland ver achter de frontlinie pijn kan doen. Een wapen waar Oekraïne naar snakt.

"Oekraïne kan nu feitelijk niets anders doen dan afwachten", zegt Peter Wijninga, defensie-analist bij de geopolitieke denktank HCSS. "President Zelensky is daarom met een diplomatiek offensief begonnen om van deze beperking af te komen."

Dat lijkt zijn vruchten af te werpen. Inmiddels zien steeds meer bondgenoten de noodzaak ervan in, en gaan overstag. Wijninga: "Directe aanleiding is de verzameling van Russische troepen te noorden en oosten van Charkiv. Dat bedreigt de stad en mogelijk zelfs de hoofdstad Kyiv, wat Oekraïense troepen dwingt om het gebied te verdedigen. Troepen die daardoor elders niet kunnen worden ingezet."

Alleen militaire doelen

Onder meer Frankrijk, het Verenigd Koninkrijk en ook Nederland zijn van mening dat Oekraïne geleverde wapens naar eigen inzicht mag inzetten, zo lang het land zich houdt aan het humanitair oorlogsrecht. Dat betekent in de praktijk dat alleen militaire doelen mogen worden aangevallen, zoals Russische troepen, commandocentra, vliegbases en wapendepots.

Het gaat niet alleen om de ATACMS, maar ook om Britse Storm Shadow-raketten met een bereik tot 250 kilometer en mogelijk in de nabije toekomst zelfs de (door Oekraïne vurig gewilde) Duits-Zweedse Taurus-raketten met een reikwijdte van 500 kilometer. 

Jens Stoltenberg, secretaris-generaal van de NAVO, zei vrijdag in een interview met The Economist dat 'de tijd is gekomen' dat Oekraïne goedkeuring krijgt om met Westerse wapens doelen op Russische grondgebied te raken, zolang dit 'militaire en legitieme doelen' zijn.

Daarmee lijkt het kantelpunt bereikt, zegt Wijninga. "Je ziet dat de panelen aan het verschuiven zijn. In Amerika wordt door beide politieke partijen in het Congres aangedrongen om die toestemming gewoon te verlenen. Dit gaat een nieuwe fase in de oorlog inluiden. Een fase waarin Oekraïne beter in staat zal zijn om zich te verweren en de Russische druk op het front rond Charkiv terug te brengen naar houdbare proporties. Dat is noodzakelijk voor Oekraïne."

Mocht die toestemming er daadwerkelijk komen, komt volgens hem al snel het volgende discussiepunt op tafel. Namelijk het plan om het westelijke deel van Oekraïne door middel van NAVO-luchtverdediging te beschermen, wat door sommige bondgenoten wordt geopperd. Dat komt feitelijk neer op een no-fly-zone boven Oekraïne waar Zelensky al sinds maart 2022 om vraagt. Het zou er tegelijkertijd voor kunnen zorgen dat de Oekraïners hun eigen luchtafweer meer rond belangrijke steden in het oosten kunnen inzetten.