Rusland neemt Afrikaanse journalisten mee op persreis naar Oekraïne: 'Moskou pakt zijn kans'

De Ghanese journalist Ivy Setordjie was een van de deelnemers van de persreis naar Zaporizja in bezet Oekraïne, door Setordjie 'Europees Rusland' genoemd. Op de site van de Ghanese nieuwsorganisatie Joy Online schrijft ze over gesprekken met jongeren over 'de kansen die ze krijgen na de hereniging met Rusland'.

Van influencers tot de orthodoxe kerk

Dit soort reizen zijn niet de enige vorm van beïnvloeding die Rusland inzet in Afrika. Rusland maakt gebruik van een heel scala aan tactieken, zegt misinformatie-onderzoeker Kamila Koronska van de Universiteit van Amsterdam en de BBC. "Daarvoor worden journalisten opgeleid en er zijn influencers die pro-Russische ideeën verspreiden. Zelfs de Russisch-orthodoxe kerk is actief in Afrika."

Ivy Setordije reisde naar bezet gebied in Oekraïne, maar bezocht ook Rusland om te praten over het oprichten van een Russische school voor journalistiek in Mali. Over deze reis zei Setordije later tegen de BBC dat het haar eigen mening is dat Oost-Oekraïne bij Rusland hoort, en het niet door Rusland is ingegeven.

Russische mediagroep in Afrika

Het bezoek van de Afrikaanse journalisten werd georganiseerd door het African Initiative. Op het oog een Engelstalige nieuwssite met nieuws over Afrika. Maar de hoofdredacteur is Artyom Kureyev, volgens verschillende bronnen een agent van de Russische geheime dienst. Ook andere hoge medewerkers hebben banden met de Russische overheid, of werkten voor de voormalige Russische paramilitaire groep Wagner.

"Als je dit soort sites leest is het heel lastig te zien dat het propaganda is", zegt onderzoeker Koronska. "Er worden bijvoorbeeld blogs over yoga en wellness gestart, gericht op vrouwen. En ja, 80 procent van de artikelen gaat ook echt over yoga en wellness. Maar de andere 20 procent zijn politieke artikelen die rechtstreeks van het Russische staatspersbureau komen."

Antiwesters sentiment

Het Russische charmeoffensief richt zich vooral op West-Afrikaanse landen als Niger, Mali en Burkina Faso. Dat verbaast Afrika-correspondent Sophie van Leeuwen niets. "Dit zijn allemaal landen waar de afgelopen jaren staatsgrepen zijn gepleegd. En voormalig kolonisator Frankrijk is er weggestuurd."

"Er is heel veel antiwesters sentiment. Mensen denken: de Fransen hebben ons uitgebuit, de Amerikanen ook. Dan geven we Rusland maar het voordeel van de twijfel", zegt Van Leeuwen. "Niet iedereen hier denkt er zo over, maar het sentiment leeft wel. En Rusland speelt daar heel slim op in."

Antiwesters sentiment

Rusland maakt daarbij gebruik van een status als beschermengel van voormalige koloniën, zegt Lisa Gaufman, expert op het gebied van Russische politieke communicatie. "Ze staan erom bekend om onafhankelijkheidsbewegingen te steunen, in de Sovjettijd al. Dat zetten ze nu in, en dat is heel effectief. Er is veel steun voor het Russische verhaal."

Gaufman zegt dat het voor veel Afrikanen ook een heel aannemelijk verhaal is. "Rusland benadrukt dat het Westen Afrika heeft gekoloniseerd en uitgebuit, en nu geen Afrikaanse vluchtelingen wil opnemen. Dat is ook gewoon waar."

Geen liefdadigheid

Rusland heeft zelf ook een belang in Afrika. Gaufman: "Om het verlies van bondgenoten in het Westen te compenseren, zoeken ze nu nieuwe bondgenoten, onder andere in Afrika. En ook de natuurlijke hulpbronnen in Afrika zijn iets waar ze erg geïnteresseerd in zijn."

Afrika-correspondent Van Leeuwen ziet naast de natuurlijke hulpbronnen, zoals goud en uranium, nog iets dat Rusland graag uit Afrika zou willen halen: "Er zijn in West-Afrika veel werkeloze jongemannen. De wanhoop is erg groot. Sommigen gaan naar Europa om daar werk te vinden. Maar nu is er een alternatief, ze kunnen ook voor het Russische leger gaan vechten en een mooi salaris verdienen."

Inmiddels zijn de eerste Afrikaanse soldaten in het Russische leger al gezien.