Zweden bouwt 'staalfabriek van de toekomst': schoon staal, met amper CO2-uitstoot

Staal is een materiaal waar we niet omheen kunnen. Het zit in je fiets, auto en wasmachine en ook gebouwen en bruggen worden ervan gemaakt. Probleem is alleen dat het maken van staal enorm vervuilend is. 

8 procent wereldwijde uitstoot

Dat komt doordat staal wordt geproduceerd door ijzererts te mixen met steenkool en dat enorm te verhitten. Bij dat proces komt heel veel CO2 vrij. Staalproducenten zijn wereldwijd verantwoordelijk voor 8 procent van alle uitstoot. 

In het Zweedse plaatsje Boden wordt nu een staalfabriek gebouwd waar ze geen steenkool gebruiken, maar waterstof. Die waterstof maken ze ter plekke van groene stroom. "Dit is de staalfabriek van de toekomst", zegt Anne Graf van het bedrijf Stegra. "Dankzij onze methode verlagen we de CO2-uitstoot met 95 procent." 

Miljardeninvestering

De fabriek is nog in aanbouw, maar klanten zoals BMW, Volkswagen en IKEA bestelden al tonnen van het groene staal bij Stegra. Investeerders en overheden staken al miljarden euro’s in de fabriek. Onder wie ook Nederlandse partijen, zoals ING en ambtenarenpensioenfonds ABP. 

Een schone staalfabriek, daar zullen omwonenden van Tata in IJmuiden met jaloezie naar kijken. Ook Tata is bezig om zijn staalfabriek te verduurzamen, maar het duurt nog jaren voordat het zover is – áls het al lukt. 

De Zweden gaan voortvarender te werk, maar eerlijk is eerlijk: ze hebben het ook wel een stuk makkelijker. In het noorden van Zweden is een overschot aan groene stroom, om waterstof mee te maken. Er zijn veel snelstromende rivieren en waterkrachtcentrales. Bovendien is er veel ruimte voor windparken. Die omstandigheden zorgen ervoor dat Noord-Zweden, rond de poolcirkel, een ideale plek is voor stroomslurpende industrie. 

"De hele wereld kijkt naar wat daar in Noord-Zweden gebeurt", zegt klimaatwetenschapper Jan Rotmans. "Voor het klimaat is dit heel belangrijk, omdat de staalsector zo’n enorme vervuiler is. Voor echte doorbraken heb je dit soort disruptors nodig, bedrijven die het helemaal anders durven te doen."

Toch is niet iedereen enthousiast. De oorspronkelijke bewoners van Noord-Zweden, de Sami-gemeenschap, ziet de komst van de staalfabriek met lede ogen aan. De Sami leven er al eeuwen van hun rendieren, die van de ene plek naar de andere trekken. De bouw van industrie bemoeilijkt die leefwijze.

"De rendieren zijn bang voor alle nieuwe stroomkabels en windmolens die worden aangelegd op ons land", zegt Sami-herder Henrik Andersson. "Ze durven er niet bij in de buurt te komen."

'ABP roeit ons uit'

Andersson is kritisch over de investeringen die ambtenarenpensioenfonds ABP doet in de groene staalfabriek en in de aanleg van grote windparken. "Jullie pensioenfonds investeert in het uitroeien van onze cultuur en gemeenschap." 

Het ABP laat weten veel met de Sami-gemeenschap in gesprek te zijn. "De uitdaging is en blijft om een goede balans te vinden tussen de verschillende belangen", aldus een woordvoerder.

Maar wat Andersson betreft blijven de groene investeringen weg. "Ze pakken de grond van ons af. Al is het groen, bruin of rood, industrie is industrie en gaat ten koste van ongerepte natuur. Als ze willen dat inheemse volkeren hier rendieren blijven hoeden, moet hier een eind aan komen."

Experiment

Intussen gaat de bouw van de eerste groene staalfabriek gestaag verder. Het blijft een experiment, want nooit eerder is een complete staalfabriek uit de grond gestampt die draait op waterstof. De bouw kost ruim 6 miljard euro. 

En succes is niet gegarandeerd. Een andere groene start-up in Noord-Zweden zit inmiddels zwaar in de problemen. Dat is accumaker Northvolt, waar grotendeels dezelfde investeerders achter zitten. 

Maar in Boden houden ze vol. In 2026 moet het eerste schone staal van de band rollen. 

Bekijk ook: Zweden verhuist centrum mijnbouwstad