Nek-aan-nekrace tussen Trump en Harris voorspeld, 'maar peilingen zeggen niet alles'

Wat zeggen de laatste peilingen? 

Vooral dat het héél erg spannend wordt. Er is op voorhand geen duidelijke favoriet aan te wijzen voor de overwinning. Zowel Donald Trump (kandidaat namens de Republikeinse Partij) als Kamala Harris (namens de Democratische Partij) kan de strijd om het Witte Huis gaan winnen. Het gemiddelde van de peilingen door de grote Amerikaanse peilingbureaus komt ongeveer uit op een gelijkspel. 

In de landelijke peilingen ligt Harris voor. Al is die voorsprong nipt, en ook een stuk geslonken in de afgelopen weken. Bovendien zegt deze zogeheten popular vote niet zo veel. In Amerika wint namelijk niet diegene die landelijk gezien de meeste stemmen wint, maar diegene die de meeste kiespersonen wint. 

In elke staat zijn een bepaald aantal kiespersonen te winnen. Waarbij geldt: hoe meer inwoners, hoe meer kiespersonen er te winnen zijn:

Omdat de meeste staten al tientallen jaren blauw (Democratisch) of rood (Republikeins) stemmen, komt het aan op die paar staten waar op voorhand niet duidelijk is wie er wint. Dit zijn de zogenoemde swing states. 

Deze verkiezingen zijn dat er volgens analisten zeven (te zien op de kaart hieronder). Het zijn stuk voor stuk sleutelstaten die vermoedelijk doorslaggevend zullen zijn voor wie de komende vier jaar de president van Amerika zal zijn.

Hoeveel waarde moeten we hechten aan deze peilingen?

Wat allereerst belangrijk is om te melden: een nek-aan-nekrace in de peilingen betekent niet per se dat ook de uitslag nek-aan-nek zal zijn. 

In alle zeven swing states valt de peiling binnen een dusdanig kleine foutmarge dat beide kandidaten er nog kunnen winnen. Er zijn daarom op voorhand veel combinaties van staten denkbaar die ervoor zorgen dat ofwel Harris, ofwel Trump de kiesdrempel haalt van 270 kiespersonen die nodig zijn om te winnen.

Wat ook kan gebeuren is dat één van de twee kandidaten het gros van deze swing states wint. Die kandidaat boekt dan landelijk een ruime overwinning (ondanks dus al die nipte peilingen).

Dan de betrouwbaarheid van peilingen. De Amerikaanse peilbureaus zaten ernaast in 2016 (toen Trump won en niet Hillary Clinton) en ook in 2020 (toen Biden won, maar wel veel nipter dan gepeild). Bij beide verkiezingen onderschatten peilers de steun voor Trump. Met de tussentijdse verkiezingen van 2022 ging het een stuk beter, maar het vertrouwen van Amerikanen in peilbureaus is nog niet hersteld.

"Peilingen zeggen niet alles", zegt Amerika-correspondent Erik Mouthaan. "Ze zijn een momentopname van het gevoel van de kiezer. En peilingen zitten er geregeld naast. Bij Trump is twee keer op rij aangetoond dat opiniepeilers zijn publiek niet goed hebben kunnen inschatten. Het is geen exacte wetenschap."

Wat maakt peilen zo moeilijk?

Hoe nauwkeurig en geavanceerd opiniepeilers ook te werk gaan, het blijft in de praktijk ontzettend moeilijk om te voorspellen wie daadwerkelijk komt opdagen bij de stembus (of digitaal stemt). Sommigen peilers gebruiken hiervoor kiezerslijsten, anderen gebruiken algoritmes en weer anderen baseren zich op een steekproef waarbij een representatieve groep kiezers wordt gevraagd hoe waarschijnlijk het is dat zij gaan stemmen. 

Zo'n steekproef is tegenwoordig een stuk lastiger. Waar veel peilbureaus traditioneel altijd willekeurig gegenereerde telefoonnummers op een vaste telefoon belden, worden die vandaag de dag nauwelijks nog gebruikt. Proberen peilers te bellen op hun mobiele telefoon, dan nemen veel mensen niet op omdat zij een onbekend nummer in hun scherm zien staan. Andere manieren om mensen te bereiken (per sms, voicemail of betaalde enquetes) zijn tijdrovend en volgens kritische opiniepeilers bovenal minder betrouwbaar.

Wat we wel weten: als de opkomst veel hoger is, dan is de kans groter dat de peilingen niet kloppen. Dat opiniepeilers de afgelopen twee verkiezingen zo de mist ingingen, kwam doordat de meest fanatieke aanhangers van Donald Trump niet op hun enquêtes reageerden. Sommige peilers denken dat effect ditmaal te kunnen dempen door Trump-stemmers zwaarder mee te wegen in hun voorspellingen. De vraag is of dat correct is, of dat het er misschien wel voor zorgt dat Trumps steun ditmaal wordt overschat in de huidige peilingen.

"Iedere peiling is een reactie op de vorige uitslag", zegt Mouthaan. "Als bij de vorige verkiezingen een bepaalde groep opeens wel kwam opdagen, worden peilingen daarop aangepast. Maar als nu weer een andere groep onverwachts komt opdagen, kan je er alsnog naast zitten."

Dat onderschatten van Trumps aanhang kan dus opnieuw gebeuren. Maar het kan ook zo uitpakken dat veel nieuwe kiezers komen opdagen die juist op Harris stemmen. Kortom: je weet bij peilingen op voorhand nooit precies wie je mist.

Wat kan de doorslag geven?

Er is een aantal grote thema's deze verkiezingen. Dat zijn met name de economie, migratie, de Amerikaanse militaire steun aan Israël en Oekraïne, en het recht op abortus. 

Dat laatste thema is controversieel in Amerika en kan voor veel kiezers de doorslag geven om op Harris te stemmen. Want waar oud-president Trump de beperking van abortusrechten in Amerika mede mogelijk heeft gemaakt, is Harris altijd een fel voorstander van abortusrechten geweest. Maar ook de inflatie kan doorslaggevend worden: veel Amerikanen vinden het leven veel te duur geworden en hebben betere herinneringen aan de economie onder Trump.

Tot slot mag ook de 'genderkloof' niet worden vergeten. Hoewel mannen en vrouwen al tientallen jaren anders stemmen bij Amerikaanse verkiezingen, lijkt die kloof deze verkiezingen (waarbij de strijd gaat tussen een man en vrouw) wel erg groot geworden. Een stuk meer mannen gaan voor Trump, en een stuk meer vrouwen voor Harris, blijkt uit een analyse van peilingensite FiveThirtyEight.

Mouthaan: "Vrouwen stemmen in Amerika gemiddeld altijd linkser dan mannen - wat overigens ook zo is in Nederland. Maar in Amerika deze kloof enorm aan het worden. Het is de vraag hoe dat uitpakt: als veel vrouwen voor Harris kiezen en veel mannen voor Trump, kan dat elkaar opheffen. Al lijkt het erop dat relatief gezien meer vrouwen voor Harris gaan stemmen."

Dat laatste is nu al zichtbaar in de staat Iowa, waar Trump de afgelopen twee verkiezingen won. Een lokale peiling van de historisch opvallend vaak correcte opiniepeiler Ann Selzer toont aan dat Harris verrassend aan de leiding gaat. Een voorbode dat de uitslag een stuk minder nipt wordt dan verwacht? We weten het pas zeker als de landelijke uitslag bekend is.