Noodhulpverlener Hielke vanuit Soedan: '6 miljoen mensen op randje van dood'

Door de burgeroorlog in Soedan is momenteel zo weinig voedsel en noodhulp beschikbaar dat een grote humanitaire ramp dreigt voor de bevolking van het Afrikaanse land. In de regio Darfur en rond de hoofdstad Khartoem is de situatie het ernstigst.

De 36-jarige Zantema werkt voor de Nederlandse hulporganisatie ZOA. Zij helpen in Soedan met onder meer schoon drinkwater, voedsel, hygiënepakketten, en het uitdelen van kleine cashbedragen zodat mensen zelf eten, kleding of noodzakelijke spullen kunnen kopen.

Zantema is via de Keniaanse hoofdstad Nairobi naar de havenstad Port Soedan gereisd aan de Rode Zee. Daarvandaan volgde een lange rit langs tientallen checkpoints naar al-Qadarif, een stad in Oost-Soedan waar veel ontheemde burgers naartoe zijn gevlucht.

11 miljoen ontheemden

Ook daar verloopt zijn werk moeizaam. "Voordat ik toestemming kreeg om hier een vluchtelingenkamp te bezoeken, was ik weer een paar dagen verder", vertelt Zantema telefonisch vanuit al-Qadarif. "Maar inmiddels heb ik een aantal kampen gezien. Er worden hier tienduizenden mensen opgevangen. Al is dat slechts een fractie van de in totaal 11 miljoen Soedanezen die zijn ontheemd."

Lees door onder de foto's

Veel van die mensen kunnen niet worden bereikt. Dat komt doordat de strijdende partijen – de paramilitaire Rapid Support Forces (RSF) en het Soedanese regeringsleger – al lange tijd voedselhulp blokkeren en dit als een politiek instrument inzetten in hun bloedige machtsstrijd.

Mensen eten bladeren en aarde

Ruim anderhalf jaar burgeroorlog heeft enorme impact op de Soedanese bevolking. Naast de 11 miljoen ontheemden zijn tienduizenden doden gevallen en werd begin augustus voor het eerst officieel hongersnood uitgeroepen in delen van de regio Darfur. 

Mensen eten soms twee of drie dagen helemaal niets. Er zijn verhalen bekend van mensen die bladeren en aarde eten om te overleven. Waar nog wel voedsel beschikbaar is, zijn prijzen vaak torenhoog door extreem hoge inflatie.

Hoe wrang ook, vaak sneeuwt het conflict wat internationale aandacht betreft onder bij de oorlogen in Oekraïne en de Gazastrook. Veel internationale hulporganisaties zijn vertrokken uit Soedan vanwege het geweld. Verslaggeving van de burgeroorlog is er maar mondjesmaat, omdat journalisten nauwelijks worden toegelaten.

"Als hulporganisatie zitten wij ook in Oekraïne en Gaza", zegt Zantema. "Maar los van alle verschrikkingen daar is het conflict in Soedan wel absoluut de grootste humanitaire crisis van dit moment. Hier dreigt massale sterfte. Zes miljoen mensen zitten op het randje van de hongerdood."

Volgens Zantema moet internationaal veel meer druk worden uitgeoefend, zodat de strijdende partijen snel meer voedsel, medicijnen en hulpgoederen toelaten tot het land. Zeker nu de Adré-grensovergang met buurland Tsjaad, waar de laatste drie maanden nog wel wat noodhulp binnenkwam, later deze week waarschijnlijk weer wordt gesloten. 

"Die druk is keihard nodig", zegt Zantema. "Dit zou veel meer aandacht moeten krijgen. Dit conflict is zó groot, het gaat om zoveel mensen. Het kan niet zo zijn dat net als in 2004 in Darfur enorme aantallen mensen omkomen. Dat dit nog gebeurt in 2024 is onacceptabel."

Hoopgevend is de solidariteit die de lokale bevolking toont. Veel families vangen vluchtelingen op, bieden hen onderdak en delen waterbronnen. "Het is echt enorm bijzonder en inspirerend om te zien dat mensen zo begripvol zijn. Dat ze bereid zijn om te delen", besluit Zantema.

Eerste sancties

De VN heeft afgelopen weekend twee RSF-generaals sancties opgelegd vanwege ernstige mensenrechtenschendingen. Het gaat om een commandant en een hoofd operaties van de paramilitaire groepering, Abdel Barkalla en Osman Mohamed. Zij kunnen hierdoor niet langer vrij reizen en ook zijn hun banktegoeden bevroren. Eerder legde de VS sancties op aan Mohamed, een andere commandant, Gibril, en vier bedrijven die banden hebben met het Soedanese leger of RSF.

Het zijn slechts zeer kleine stappen op weg naar duurzame oplossing. Want zelfs een staakt-het-vuren lijkt momenteel ver weg. Het regeringsleger, onder leiding van de niet-democratisch gekozen Abdel Fattah Burhan, weigert om ook maar om tafel te gaan met RSF-leider Mohamed Hamdan Dagalo.

"Ik ben niet optimistisch", zegt Afrika-correspondent Sophie van Leeuwen. "Het tijdelijk openen van de grens voor noodhulp is een lichtpuntje, maar echte onderhandelingen zijn mislukt. Burhan weigert te onderhandelen omdat hij de RSF niet wil erkennen. De RSF willen wel om tafel, maar zijn steenrijk en machtig geworden door het innemen van goudmijnen. Ze zullen die niet willen opgeven. Intussen is het land praktisch in twee stukken verdeeld."

Volgens Van Leeuwen is het afwachten welk standpunt de VS zal innemen onder de nieuwe president Trump. Zeker omdat Rusland zijn invloed in regio alsmaar verder vergroot. "De Russen hebben geen belang bij stabiliteit in Soedan. Er leven grote zorgen in Afrika: wat als Amerika straks nog meer wegkijkt?"