Poetin dreigt belangrijke legerbases te verliezen door val Assad: 'Dit is vernederend'
Nu zijn bondgenoot Assad uit Syrië is verdreven, dreigt de Russische president Poetin de controle over twee belangrijke militaire bases in dat land te verliezen. Het zou de zoveelste grote tegenslag betekenen voor Rusland sinds dat land Oekraïne is binnengevallen, zeggen experts.
Rusland runt twee militaire bases in Syrië, een marinebasis bij de zeehaven van Tartus en de luchtmachtbasis Khmeimim ten zuidoosten van de stad Latakia.
Beide bases zijn strategisch gezien van buitengewoon belang voor Poetin. Tartus is de enige marinebasis die het Russische leger heeft in het Middellandse Zeegebied. Het Khmeimim-vliegveld wordt gebruikt als tussenstop van militaire huurlingen die Rusland levert aan lokale machthebbers in Afrikaanse landen. Dat is belangrijk voor het militaire aanzien van Rusland, maar ook voor de Russische economie omdat Rusland die steun geeft in ruil voor kostbare grondstoffen.
De val van het Assad-regime maakt de toekomst van de twee Russische bases hoogst onzeker. Het is nu de vraag of de nieuwe machthebbers in Syrië, rebellengroep HTS onder leiding van Abu Mohammed al-Jolani, Rusland toestemming zullen geven om ze te blijven gebruiken.
Het Kremlin is daarom de afgelopen dagen een diplomatiek charmeoffensief gestart in een poging te redden wat er te redden valt. Daarbij werd al snel op de Syrische ambassade in Moskou - de stad waar Assad nota bene naartoe is gevlucht - de vlag van de Syrische oppositie gehesen.
Kremlin-woordvoerder Dmitri Peskov vertelde journalisten begin deze week dat Moskou alle 'noodzakelijke stappen onderneemt om in Syrië contact te leggen met degenen die de veiligheid van militaire bases kunnen garanderen'.
"Het is zeer onwaarschijnlijk dat HTS de Russen toestemming geeft, aangezien zij Assads regime met veel geweld mogelijk hebben gemaakt", zegt Rusland-expert en Poetin-biograaf Edward Lucas, verbonden aan de Amerikaanse denktank Center for European Policy Analysis (CEPA), tegen RTL Nieuws. "De laatste berichten zijn dat de Russen hun schepen en vliegtuigen in Syrië evacueren. Dit is vernederend en een strategische tegenslag voor Poetin."
In Syrië is door de val van Assad een nieuw tijdperk aangebroken, legt Midden-Oostenverslaggever Pepijn Nagtzaam uit in deze video.
Poetin steunde Assad sinds het begin van de Syrische burgeroorlog in 2011 met onder meer hulptroepen en veel bombardementen. Dankzij die Russische hulp werd de opstand in Syrië bruut neergeslagen en bleef in Assad - ten koste van tienduizenden mensenlevens en grootschalige verwoestingen - aan de macht. Ook het inzetten van verboden chemische wapens door Assad tegen zijn eigen volk en het bombarderen van ziekenhuizen en scholen was voor Poetin geen reden om hem te laten vallen.
Lucas: "Poetins steun aan Assad was deels ook een verkooptactiek. Hij kon zo Russische wapens in Syrië inzetten en daarmee wereldwijd in de etalage zetten. Dat was voor Poetin een groot succes en deze twee militaire bases stonden daar centraal bij."
Warme banden
Rusland heeft al lange tijd warme banden met Syrië. Die gaan terug tot de Koude Oorlog, waarbij destijds de Sovjet-Unie steun leverde aan de familie Assad in ruil voor toegang tot de Middellandse Zee. Hiervoor werd marinebasis Tartus opgezet in 1971. Toen de Sovjet-Unie uiteenviel, verdwenen de Russen enige tijd uit Syrië, om onder de huidige president Poetin weer terug te keren en de basis ook te moderniseren.
De verdrijving van Assad heeft zonder twijfel grote geopolitieke gevolgen voor Rusland, zegt Hans van Koningsbrugge, hoogleraar Russische geschiedenis en politiek aan de Rijksuniversiteit Groningen. "De Russische inmenging in Syrië was om de wereld te laten zien: wij tellen mee. Assad heeft afgelopen week nog wel enige militaire steun gehad van Poetin, maar dat stelde weinig voor. Dit demonstreert geen enorme sterkte van Rusland. Poetin zet duidelijk al zijn kaarten in op Oekraïne."
Mocht Poetin zijn twee bases inderdaad verliezen in Syrië, past dat volgens Van Koningsbrugge in een patroon. "Sinds de invasie van Oekraïne is Poetin zijn invloed kwijtgeraakt in Armenië, is het onrustig in Georgië, gaat Moldavië de Europese kant op en is recent het beïnvloedingsproject in Roemenië mislukt. Ondertussen zijn Finland en Zweden door zijn aanvalsoorlog bij de NAVO gekomen, wat dat voor Rusland vijandige bondgenootschap sterker maakt. Als je dit hele lijstje bekijkt, dan is het nogal wat."
Op de langere termijn dreigt nog een verschuiving voor Poetin. Mocht Syrië een stabiel land worden, dan kan het uitgroeien tot een doorvoerland van olie en gas die vanuit de Golfstaten naar Europese landen wordt vervoerd, zegt van Koningsbrugge. "Dat zou een zeer gevoelige tik voor Rusland zijn."