Nederland vorig jaar bijna drie graden warmer sinds begin metingen

De afgelopen tien jaar waren allemaal warmer dan enig ander jaar van voor 1988. Het vorige (gedeelde) jaarrecord dateerde uit 2014 en 2020, met 11,7 graden Celsius. Maar ook al was 2023 het warmste jaar sinds het begin van de metingen, toch waren er vorig jaar geen hittegolven en niet meer tropische dagen dan gemiddeld. Wel waren er veel meer zomerse dagen met 25 graden of meer.

"Het was een recordheet jaar, maar ook een recordnat jaar. En tegelijkertijd stevenden we tot in juli af op wat we dachten dat nog een heel droog jaar zou worden", zegt KNMI-directeur Maarten van Aalst. "Juist dat samenkomen van die verschillende extremen is iets wat we vaker zien. En dat was in Nederland. Maar we hebben over de hele wereld extremen gezien."

Ander klimaat

Het was volgens Van Aalst een bijzonder jaar. Tegelijkertijd paste het in de trend van een opwarmend klimaat, waarin Nederland zich zal moeten aanpassen aan een ander klimaat dan het in het verleden kende.

De opwarming gaat hier volgens het KNMI bovendien sneller dan het wereldwijde gemiddelde. Op wereldschaal komt de opwarming snel dichtbij de 1,5 graad, die wordt genoemd in het Parijse Klimaatakkoord. Dat Nederland bijna twee keer zo hard opwarmt dan wereldwijd, komt voor een belangrijk deel omdat land sneller opwarmt dan water in de oceaan.

De wereld bestaat voor twee derde uit oceaanwater, waardoor de gemiddelde opwarming minder snel gaat dan de opwarming op het land.

Atlantische Oceaan

Maar ook al warmt oceaanwater minder snel op, toch was ook daarmee in 2023 iets bijzonders aan de hand. "Dat is het afgelopen jaar opeens heel snel gegaan. Met name de Atlantische Oceaan was warmer dan we ooit gezien hebben", zegt Van Aalst. Het is voor wetenschappers nog steeds niet helemaal te verklaren waarom dit gebeurde.

Het is mogelijk dat een relatief zwakke wind ertoe heeft geleid dat de warmte in de bovenste laag van het water blijft zitten en niet wordt gemengd met het koudere water eronder. "Zoals altijd speelt natuurlijke variatie een rol, en dat liet de klimaatdobbelsteen in 2023 de zeer warme kant oprollen", staat in het KNMI-rapport. Door de ongebruikelijke warmte in de Noord-Atlantische Oceaan verdampte er extra veel water en regende het bij ons extra veel. 

Ook zijn er zorgen over het ijs van Antarctica. Van Aalst: "Vooral dat van West-Antarctica. Dat is een relatief onstabiel deel van de ijskap. Daar gebeuren dingen die we nu nog niet verwacht hadden. Het gaat harder dan we in het verleden voorzagen."

Streepjescode

Het KNMI maakte een streepjescode voor het klimaat in Nederland. Elk jaar krijgt daarbij een gekleurd streepje. Aan het begin van de vorige eeuw zie je allemaal blauwe jaren, en nu allemaal rode jaren. Vorig jaar kreeg een nieuw, nog donkerder kleurtje.

Van Aalst: "Het is het meest donkerrode streepje tot nu toe. Het zou volgend jaar zomaar weer een roze streepje kunnen worden, maar er komen ook geheid nog weer donkerrodere streepjes aan."

Klimaatakkoord van Parijs

Niet alleen in Nederland was het dus warm, ook in de rest van de wereld. Het wordt volgens klimaatwetenschappers steeds moeilijker, zo niet onmogelijk, om de opwarming van de aarde nog te beperken tot liefst 1,5 graad, zoals in het Parijse Klimaatakkoord is afgesproken.

Landen zullen hun klimaatdoelen daarvoor nog verder moeten aanscherpen. Op de jaarlijkse klimaatconferenties praten landen over het tegengaan van verdere opwarming. Daarbij rust er een bijzondere verantwoordelijkheid op landen als Nederland, zegt Van Aalst.

"Uiteindelijk hebben wij als Nederland in onze lage delta er misschien nog wel meer belang bij dan de meeste andere landen dat we die doelen gaan halen. En we hebben een grote historische verantwoordelijkheid. We hebben in het verleden zelf heel veel uitgestoten. En we zullen de rest van de wereld moeten verleiden om met z’n allen de schouders eronder te zetten."

Eerder maakten we deze reportage over de klimaatdoelen van Parijs: