Toerisme naar Antarctica groeit explosief, met alle gevolgen van dien: 'Reis met twee gezichten'

De populariteit van de koudste plek ter wereld zit in de lift, meldt de International Association of Antarctic Tour Operators (IAATO), een samenwerkingsverband van reisorganisaties. Volgens cijfers van de IAATO gaan er dit jaar meer dan 122.000 toeristen op reis naar de Zuidpool. Dat is bijna een verdrievoudiging ten opzichte van 2017, toen het er nog maar 44.000 waren.

Allesbehalve luxe

In de jaren 90 van de vorige eeuw waren het er nog veel minder, namelijk 7000 per jaar. De mogelijkheden om op Antarctica te komen, waren toen ook zeer beperkt. Het was destijds alleen mogelijk om per ijsbreker naar Antarctica te reizen. Zo'n ijsbreker is een schip met een versterkte romp dat in staat is om door ijs te breken. Het was een allesbehalve luxe reisbeleving, veel hutten aan boord hadden niet eens een raampje om naar buiten te kijken.

Vlak voordat corona in 2020 de wereld lamlegde, zette Jeroen met zijn vrouw Simone voet op het zevende continent. Ze waren tijdens hun wereldreis in Ushuaia (Argentinië) terechtgekomen, de zuidelijkste stad ter wereld.

"Daar begonnen we te dromen dat het toch wel heel gaaf zou zijn om naar Antarctica te gaan. Toen we de mogelijkheid kregen om iets minder duur aan boord te stappen, zijn we op achtdaagse excursie gegaan."

Op de derde dag werden ze rond 6.30 uur gewekt door de bemanning: land in zicht. "Het klinkt misschien als een cliché, maar dat was een magisch moment. Dan merk je hoe afgelegen Antarctica ligt. Het is er zo stil, zó sereen."

Droombestemming

De schoonheid van het gebied laat zich lastig in woorden vangen. "Maar het is er werkelijk prachtig", zegt Jeroen, "met ijssculpturen in ongelooflijk mooie vormen van soms wel 100 meter hoog. De vaarroute ernaartoe staat bekend als best wel ruig met veel diersoorten. Het landschap ter plaatse is afwisselend, van oneindige sneeuwvlaktes tot minder witte maanlandschappen. We zagen er pinguïns, zeehonden en walvissen. Het is een droombestemming."

Mede omdat het zo afgelegen ligt, is reizen naar Antarctica niet bepaald goedkoop. Wie vanuit Nederland reist, moet rekenen op een prijskaartje ver boven de 10.000 euro per persoon. Bij reisorganisatie Sawadee, één van de grootste aanbieders voor reizen naar Antarctica, worden groepsreizen aangeboden vanaf ruim 13.000 euro. 

De organisatie spreekt van toenemende interesse. "Mensen willen deze unieke plek op aarde ervaren", zegt een woordvoerder. De organisatie telt per jaar 'een paar honderd' boekingen. "Het is een kleine, maar opkomende markt. Daarmee komt het gebied onder druk te staan. Daar ligt wel een spanning."

Toerisme naar Antarctica neemt inderdaad de laatste jaren enorm toe, zegt klimaatspecialist Heleen Ekker van RTL Nieuws. "En ze willen steeds meer verschillende activiteiten ondernemen. Niet alleen skiën, maar ook bergbeklimmen, zwemmen in ijskoud water, een marathon lopen of zelfs trouwen."

"Maar daarvoor moet je wel met het vliegtuig en een boot een lange reis maken om er te komen, en beide leiden tot een forse CO2-uitstoot. Daarnaast zijn ecologen bevreesd voor andere milieueffecten. Enkele jaren geleden zijn er voor het eerst microplastics gevonden in de sneeuw op Antarctica. En roetdeeltjes van schepen en helikopters die toeristen aan land brengen laten de sneeuw donkerder kleuren, waardoor die nog sneller smelt."

'Summum aan uitstoot'

Eke Eijgelaar van Breda University of Applied Sciences deed onderzoek naar de klimaatimpact van reizen naar Antarctica. Volgens hem zijn deze reizen het summum van wat je met een reis aan uitstoot kunt veroorzaken. Dat komt omdat mensen veelal naar Zuid-Amerika vliegen en vandaar uit met een cruise verder reizen naar Antarctica.

"Je komt al snel op dubbel zoveel CO2-uitstoot ten opzichte van een vakantie naar Zuidoost-Azië. In het laatste geval gaat het om zo’n 2,5 ton CO2-uitstoot per persoon. Naar Antarctica kom je uit op rond de vijf ton. En dat is meer dan de helft van wat een Nederlander gemiddeld per jaar uitstoot."

Daar komt nog bij dat gevreesd wordt voor effecten op het kwetsbare ecosysteem, zegt Ekker. "Bezoek van mensen leidt tot het risico dat er onbedoeld zaadjes van nieuwe planten terechtkomen, die er eigenlijk niet thuishoren. En pinguïnkolonies en zeezoogdieren kunnen verstoord raken door de komst van toeristen."

"Steeds meer regeringen maken zich overigens zorgen over de impact van al dat toerisme. In internationaal verband wordt daarom nagedacht over strengere regelgeving."

Reis met twee kanten

"Reizen naar Antarctica was voor ons een once in a lifetime-experience. We hadden goed gespaard, we waren in de gelegenheid om dit te doen, maar het heeft twee kanten", erkent Jeroen. "Zowel op de heen- als terugreis heeft de organisatie met lezingen aan boord stilgestaan bij de impact op het klimaat. Volgens de organisatie zouden we door de reis 'ambassadeurs voor de wereld' worden. Ik snap wel dat ze dat zeggen."

"Ook al wordt het populairder, echt 'mainstream' zou ik reizen naar Antarctica niet noemen, maar je merkt wel een verschil in publiek. Sommige mensen lijken vooral te gaan om later te kunnen vertellen dat ze op Antarctica zijn geweest. Wij zijn ons nog bewuster geworden van de kwetsbaarheid van de natuur. We hebben sindsdien niet meer gevlogen, we eten geen vlees meer, maar ik denk niet dat iedereen met die gedachte van boord is gestapt."