Britten houden adem in: brexit-deal staat op het spel in stemming van de eeuw

1. Wanneer gaat het gebeuren?

Dinsdag is de verwachte stemming, al zijn er geruchten dat die alsnog wordt uitgesteld omdat May een nederlaag wil proberen te voorkomen. Maar vooralsnog gaat de stemming gewoon door. 

2. Wat zijn de pijnpunten?

Voorstanders van de brexit vinden dat de Britten in de deal te veel verbonden blijven met de Europese Unie. In de overgangsperiode verandert er nog niets, maar moeten de Britten wel blijven betalen en mogen ze niet meestemmen. Als er ná de overgangsperiode nog geen deal is, dan treedt een noodoplossing in werking, waarin het Verenigd Koninkrijk nauw verbonden blijft met de EU in een douane-unie. Mays tegenstanders zijn bang dat het land dan nog jarenlang als een 'vazalstaat' vastzit aan allerlei EU-regels.

Ook heel gevoelig: de Noord-Ierse en Ierse grens. Voor Noord-Ierland geldt in de noodoplossing nog een aparte afspraak: Noord-Ierland blijft de regels van de Europese interne markt volgen. Dat is tegen het zere been van de Noord-Ierse partij DUP. Die steunt de regering van May en heeft jarenlang gestreden om Noord-Ierland bij het Verenigd Koninkrijk te houden. DUP vindt de huidige afspraken onverteerbaar. Dat geldt ook voor veel leden van de Conservatieven, de partij van de Britse premier May. 

3. Hoe staat May ervoor?

Niet goed. Zo verloor ze dinsdag in het Lagerhuis een stemming waardoor het parlement mogelijk meer te zeggen krijgt over de brexit, mocht de overeenkomst die zij met de EU sloot worden afgewezen. De oppositiepartijen zijn tegen, de Noord-Ierse gedoogpartij is tegen, en een flink deel van haar eigen partij, de Conservatieven, ziet helemaal niets in de deal. 

4. Wat als de deal wordt weggestemd?

Dan zijn er verschillende opties:

Opnieuw stemming na paniek

Er wordt gespeculeerd over het volgende scenario: wordt de deal weggestemd, dan kan er paniek én een crisisachtige sfeer ontstaan: dalende beurskoersen, een flinke koersval van het Britse pond. Dan zou de Britse premier de deal op onderdelen kunnen aanpassen en opnieuw in stemming brengen. 

Leiderschapscrisis in Mays partij

Verliest May fors, dan staat haar positie ter discussie en kunnen de Britse Conservatieven terechtkomen in een leiderschapscrisis. 

Opnieuw onderhandelen

May kan aan de EU-leiders vragen op opnieuw te onderhandelen. Donderdag en vrijdag is een EU-top in Brussel. Tot nu toe zijn EU-landen  duidelijk: dit is de enig mogelijke deal. Dat zeggen ze uiteraard om May te steunen. Misschien dat de EU-landen best bereid zijn om details aan te passen. Maar aan de belangrijke punten voor de scheiding (de financiële verplichtingen, de rechten van burgers en de Noord-Ierse/Ierse grens) wil EU na al dat onderhandelen niets meer aanpassen, valt te horen in Brussel.

Nieuwe verkiezingen

In de chaos kan oppositiepartij Labour proberen nieuwe verkiezingen op de agenda te krijgen. Dan moet er eerst een kamerbrede motie van wantrouwen in het Lagerhuis worden aangenomen.

Nieuw referendum

Ook al heeft May deze optie al een tientallen keren afgewezen, ze kan in een wanhoopspoging besluiten een tweede referendum uit te schrijven. Het wordt in het Verenigd Koninkrijk gezien als de draai van de eeuw. 

Uitstel of afstel

De Britten kunnen om uitstel vragen. Mogelijk willen EU-leiders daaraan meewerken, maar dan moet daar wel een reden voor zijn, bijvoorbeeld nieuwe onderhandelingen, een nieuwe premier, nieuwe verkiezingen of een nieuw referendum.

Het spreekwoord is bekend: van uitstel komt afstel. De Britten kunnen de brexit afblazen. Het Hof van Justitie van de Europese Unie in Luxemburg doet maandag uitspraak in de zaak over het intrekken van de brexit. De vraag die voorligt is of de Britten eenzijdig kunnen besluiten om het vertrek uit de EU af te blazen. Een intrekkingsverzoek kan de Britse regering alleen doen met de steun van het parlement. Zowel in de regering als in het parlement wordt dit niet gezien als een serieuze optie. 

No deal

Een no-dealbrexit heeft grote gevolgen voor de Britten, maar ook voor Nederland. Op dit moment zijn EU-landen al druk bezig met de voorbereidingen voor een no-dealbrexit. 

Hoofdpunten brexit-akkoord

De brexit-deal bestaat uit twee delen: het scheidingsakkoord voor maart 2019 en de verklaring voor de toekomstige relatie. Dit zijn de hoofdpunten.

Het scheidingsakkoord: 

• Een overgangsperiode tot en met 2020, met mogelijkheid tot verlenging van één tot twee jaar
• Rechten voor burgers blijven ongewijzigd
• De Britten blijven in die periode bijdragen aan het EU-budget en houden zich aan alle EU-regels
• Geen grens tussen Ierland en Noord-Ierland

De relatie ná de overgangsperiode:

• Ambitieus, breed, diep en flexibel partnerschap
• Vrijhandelsgebied met een douanesamenwerking
• Doel is geen tarieven en heffingen af te spreken
• Doel is om in juli 2020 een nieuw akkoord over vis te sluiten, zodat Europese vissers toegang houden tot Britse wateren 
• Er komt een einde aan het vrij verkeer van personen met het Verenigd Koninkrijk