Vergrootglas op Qatar: wat voor land is het eigenlijk? 'Alles wordt er gecontroleerd'

Qatar is een klein schiereiland in het Midden-Oosten met nog geen drie miljoen inwoners. Afgelopen jaar was Qatar het rijkste land ter wereld. Dat komt met name door de enorme hoeveelheid olie en gas die er in de grond zit.

Maar zeker niet iedereen die in Qatar woont is steenrijk. ''In totaal wonen er slechts 300 duizend staatsburgers'', vertelt Midden-Oosten correspondent Olaf Koens. ''De rest zijn allemaal gastarbeiders. Als je het minimumsalaris van hen zou meerekenen, wordt het gemiddelde inkomen een flink stuk naar beneden gehaald.''

Ophef

Een groot deel van de ophef rondom het WK gaat dan ook over de leef- en werkomstandigheden van die gastarbeiders. Onlangs berichtte de Britse krant The Guardian dat sinds Qatar in 2010 het voetbaltoernooi toegewezen kreeg er meer dan 6500 arbeidsmigranten om het leven zijn gekomen.

''De gastarbeiders werken allemaal onder het zogenoemde Kafalasysteem'', legt Koens uit. ''Dat houdt in dat iedere buitenlandse werknemer een soort sponsor moet hebben. Die bepalen alles voor ze; het zijn als het ware slavenhouders.''

Hervormingen: echt of voor de bühne?

Volgens Koens komt er nu langzaam maar zeker wat verandering in dat systeem. ''Maar ik ben bang dat dat vooral gebeurt om de FIFA tevreden te stellen. Qatar weet dat het een hoop onrust veroorzaakt in het buitenland. Specifiek voor het WK zullen ze de regels wel wat aanpassen."

Het probleem ligt niet alleen bij de bouw van die voetbalstadions, ziet Koens. "De metro's waar mensen in rijden, de hotels waar mensen slapen, de restaurants waar wordt gegeten. Álles in het land wordt gebouwd door gastarbeiders.''

Zelf hebben de buitenlandse werkers weinig te zeggen. ''Van vrijheid van meningsuiting is in Qatar geen sprake. Het is een soort politiestaat. Alles wordt er gecontroleerd. Wanneer je bepaalde dingen zegt of schrijft die onwelwillend zijn, heeft dat consequenties'', zegt Koens. "Als ze zouden protesteren bijvoorbeeld, worden ze meteen opgepakt.''

Vrouwenrechten

En ook Qatarese vrouwen hebben weinig rechten. Gisteren publiceerde Human Rights Watch een verslag met getuigenissen van tientallen vrouwen die vertellen over het voogdijsysteem waarin ze leven. Daarin wordt omschreven hoe vrouwen vanaf hun geboorte afhankelijk zijn van hun vader of broers. Wanneer ze volwassen zijn wordt alles bepaald door hun man. Overal hebben ze toestemming voor nodig: trouwen, reizen, educatie. Ze mogen zelfs geen beslissingen maken over hun eigen kinderen.

Die regels gelden overigens niet voor toeristen. ''Als buitenlander mag je ook zonder hoofddoek rondlopen en alcohol drinken. Er wordt een hele boel getolereerd'', zegt Koens.

Homoseksualiteit is verboden

Maar voor homoseksualiteit wordt geen uitzondering gemaakt. Dat is in Qatar volgens de wet verboden. ''Laat je dat openlijk zien, kom je in de problemen. Ook als je een toerist bent.''

Volgens Koens is het niet helemaal terecht om alleen naar Qatar als 'boeman' te wijzen. ''Deze situatie bestaat in de hele Golfregio. Alle kritiek die Qatar momenteel over zich heen krijgt is ook van toepassing op Dubai, Kuweit en andere omliggende landen. Maar in Qatar wordt nu een WK georganiseerd, dus heel gek is die kritiek eigenlijk ook weer niet.''