Evacuatie uit Kabul zowel groot als gevaarlijk: 'Alles is onvoorspelbaar'
Westerse landen waaronder Nederland zitten middenin een chaotische terugtrekking uit Afghanistan, dat razendsnel in handen is gevallen van de taliban. Tienduizenden mensen moeten halsoverkop geëvacueerd worden, maar dat gaat niet zomaar even. "Dit is misschien wel de grootste evacuatieoperatie door de lucht ooit."
Het kabinet zegt er alles aan te doen om evacuaties vanuit Afghanistan mogelijk te maken. De vraag is alleen: hoe? Het vliegveld in Kabul is al dagen omsingeld door grote groepen wanhopige mensen, die bang zijn voor de talibanstrijders die inmiddels door de straten patrouilleren.
Families en kinderen
Los van Afghaanse Nederlanders gaat het om ondersteunend personeel van Defensie, onder wie de veelbesproken tolken, beveiligers, koks, Afghanen die journalisten hielpen en medewerkers van de inmiddels verlaten ambassade in Kabul. Inclusief hun families en kinderen gaat het om een groep van enkele duizenden mensen.
En dat is alleen nog maar Nederland, zegt veiligheidsspecialist Guido Blaauw. "In het geval van de Amerikanen gaat het om veertig- tot vijftigduizend mensen. Amerikaanse burgers en medewerkers, maar ook gigantisch veel tolken, ondersteunend personeel en al hun familieleden. Als je alle aanwezige westerse landen bij elkaar optelt, gaat het om een kleine honderdduizend mensen die daar moeten worden weggehaald", schat Blaauw in.
Beelden van rond de luchthaven in Kabul van woensdagavond:
Je hebt niet alle cookies geaccepteerd. Om deze content te bekijken moet je deaanpassen.
Vrijwilligers helpen
Blaauw is onderdeel van een groep van zo'n vijftien vrijwilligers die vanuit Utrecht gestrande Nederlanders in Afghanistan bijstaat met de laatste informatie over hun evacuatie en de veiligheidssituatie in Kabul. De groep ontstond toen deze gestrande mensen zelf geen contact meer kregen met het ministerie van Buitenlandse Zaken.
Denk aan Afghaanse Nederlanders die op bezoek waren in het land of daar werkten voor een bedrijf of niet-gouvernementele organisatie (ngo). Blaauw: "Een van hen is een vrouw die al twintig jaar in Nederland woont. Zij was terug in Afghanistan bezig om daar scholen op te zetten en kan nu niet weg. Deze mensen herleven hun oorlogstrauma's van twintig jaar geleden."
Het kabinet heeft een noodteam met 62 commando's en mariniers naar Afghanistan gestuurd. "Zij zijn gestuurd om mensen naar het vliegveld en in het vliegtuig te krijgen", zei demissionair minister Ank Bijleveld (Defensie) eerder vandaag. "Er kan nu gependeld worden naar veilige plekken." Ook worden volgens Bijleveld vluchten gedeeld met andere landen.
Met eigen vervoer
Daan Brink is expert op het gebied van noodsituaties. De oud-officier van het Korps Commandotroepen, de special forces van de Nederlandse landmacht, was betrokken bij evacuaties uit onder meer Libanon, Congo en Ivoorkust. "In Afghanistan is het voor geen enkele nationaliteit mogelijk om zich door de stad te verplaatsen. Dat is in deze veiligheidssituatie niet te doen. Daarom worden mensen gevraagd om met eigen vervoer te gaan", zegt Brink, die zelf ook heeft gediend in het land en nu eigenaar is van Proximities, een bedrijf dat onder anderen zakenlieden in risicogebieden begeleidt.
Hij wijst op de penibele situatie op de luchthaven van Kabul, waar mensen eenmaal aangekomen niet zo maar kunnen doorlopen naar een klaarstaan evacuatievliegtuig. Er is ook donderdag nog altijd een menigte die het land zo snel mogelijk uit wil, terwijl Amerikaanse militairen vele waarschuwingsschoten lossen en ook talibanstrijders zich steeds meer laten zien.
Brink: "Daarbij is de vraag: wanneer landt het evacuatievliegtuig en hoe lang mag of kan deze blijven staan op de baan? Die slots variëren per land en dan moeten mensen er ook nog zelf naartoe lopen."
'Kan snel escaleren'
In het gunstigste geval is er misschien nog een week de tijd om de evacuatie in de goede banen te leiden, denkt hij. "De grote onzekere factor is wat de taliban gaan doen. Als strijders zich willen laten gelden met van hen bekende methodes zoals raket- en mortieraanvallen op het vliegveld, kan het snel escaleren en uitdraaien op een geweldsituatie. Alles is onvoorspelbaar."
Of Nederland volgens hem te laat in actie is gekomen om mensen te evacueren? "Het is nog te vroeg om daar iets over te zeggen. Ik weet dat het ministerie van Buitenlandse Zaken bij dit soort noodevacuaties altijd op een dunne lijn manoeuvreert en begrijp dat je de verantwoordelijkheid hebt om de ambassade open te houden. Maar hoe het nu verloopt voor de mensen daar is schrijnend."