Oekraïners en Russen in Nederland machteloos in crisis: 'Willen bij familie zijn'
Oekraïners en Russen in Nederland kijken gespannen naar de dreiging van de escalatie van het conflict tussen beide landen. Achtergebleven familieleden ondervinden de crisis al aan den lijve. "Geëvacueerde familieleden uit Loehansk staan bij mijn familie in Rusland voor de deur", zegt de Russische Lena uit Haaksbergen.
Iedere dag volgt Oekraïner Igor Kostiuk (29) vanuit Amsterdam het nieuws over de crisissituatie op de voet. Kostiuk woont al ruim jaar vier jaar in de hoofdstad en werkt aan de Vrije Universiteit aan zijn promotieonderzoek. Nu de spanningen oplopen vraagt hij zich steeds vaker af of hij moet terugkeren naar Oekraïne.
"Als militair hebben ze niet zo veel aan mij. Mijn training is niet up to date. Maar misschien kan ik andere dingen doen. Mijn familie woont nog steeds in Kiev", vertelt Kostiuk. Als er echt oorlog uitbreekt moet hij van zichzelf de knoop doorhakken. "Ik heb vrienden die reservist zijn. Die worden dan opgeroepen om te vechten."
Kookpunt bereikt
Rusland heeft rond de grens met Oekraïne 190 duizend militairen verzameld. Volgens de Amerikanen kunnen de Russen het land ieder moment binnenvallen. Ondertussen worden tienduizenden burgers uit de oostelijke Oekraïense regio’s Donetsk en Loehansk geëvacueerd.
De gebieden waar door Moskou gesteunde separatisten vechten met Oekraïne hebben volgens de Russen zwaar te lijden onder aanvallen. Analisten denken dat Rusland dit mogelijk als reden zal aanvoeren om Oekraïne binnen te vallen.
Familieleden van Lena Borisova (49) die in dit gebied wonen zijn daar nu ook vertrokken, en zoeken hun toevlucht bij haar ouders in de stad Voronezh in Rusland. "In Loehansk hoorden ze 's nachts de gevechten en het artillerievuur," vertelt Borisova, die zelf al achttien jaar in Nederland woont. Vanuit Haaksbergen runt zij met haar man een reisbureau voor reizen naar Rusland en de regio.
'Bang om naar Rusland te vliegen'
Maar nu de spanningen oplopen zou zij het liefst bij haar familie in Rusland zijn. "Ik wou dat ik ze kon helpen, ze hebben mij nodig. Maar ik ben een beetje bang om nu naar Rusland te vliegen", bekent Borisiva.
Ondertussen ziet zij dat Nederlanders bang zijn om in deze tijden reizen naar Rusland te boeken. Dat begrijpt ze volkomen, tegelijkertijd is het voor haar als Rus niet altijd makkelijk om in Nederland de Russische kant van het verhaal uit te leggen. "Hier denken mensen dat als je uit Rusland komt, dat je 'de vijand' bent. Als er oorlog komt zal dat alleen maar erger worden."
Oorlog of uitweg?
Toch houdt Borisova hoop op een diplomatieke uitweg uit het conflict. Maar Oekraïner Kostiuk ziet het somber in.
"De propaganda in Rusland is al jaren aan de gang. Ik weet niet of het vandaag, deze week of over een paar maanden tot een volledige oorlog komt. Maar het gaat een keer gebeuren, voorkomen kan niet meer als de propaganda doorgaat en de president blijft zitten", zegt Kostiuk.
Kostiuk maakte acht jaar geleden deel uit van de protesten op het Maidan-plein in Kiev. "Er werd op ons geschoten door de oproerpolitie", vertelt Kostiuk. Door de spanningen nu komen de herinneringen uit die dagen weer boven.
Ook bij zijn ouders: die denken terug aan de grimmige Sovjet-tijd. Bij de familie van Borisova komen de herinneringen aan de Tweede Wereldoorlog naar boven. Niemand wil nog een keer oorlog meemaken.
VS en Rusland blijven praten
Vrijdag gaat het erom spannen, denkt Dick Zandee, veiligheidsexpert van Instituut Clingendael. Dan praten de minister van Buitenlandse Zaken Lavrov en zijn Amerikaanse collega Blinken weer met elkaar over de crisis. "Als dan alles klapt, kun je er donder op zeggen dat de Russen iets gaan doen", zegt Zandee.
Het gaat er volgens hem vooral om dat de Russen een onderhandelingsresultaat behalen dat zij aan de eigen bevolking kunnen laten zien. "Rusland voert de militaire druk tot het uiterste op om een zo groot mogelijk resultaat te behalen", ziet Zandee. Rusland wil onder meer dat Oekraïne nooit lid zal worden van de NAVO, maar dat is een ingewikkeld twistpunt voor Kiev en het Westen. Als de Russen Oekraïne aanvallen dan heeft praten volgens de Amerikanen geen zin meer.
Mogelijk kan het geplande gesprek vrijdag ook gevoerd worden door de Amerikaanse president Biden en de Russische president Poetin. Maar Moskou liet vandaag weten de tijd nog niet rijp te vinden voor zo’n topontmoeting. "De diplomatie en de militaire druk gaan hand in hand, maar dat gaat niet eeuwig duren. Deze week is erg belangrijk", zegt Zandee.