Hoe Poetins oorlogszucht deze eeuw steeds groter werd
De Russische invasie van Oekraïne is het nieuwste hoofdstuk in het bloedige boek dat Vladimir Poetin schrijft. Onder zijn leiding zette Rusland een hele reeks aan agressieve militaire stappen, waarbij ook geweld tegen burgers niet wordt geschuwd. Poetins oorlogszucht in vogelvlucht.
1. Grof geweld in Tsjetsjenië (1999)
Als Poetin rond de eeuwwisseling aan de macht komt, is het conflict in de Russische deelrepubliek Tsjetsjenië al in volle gang. Poetin is in het najaar van 1999 nog premier van Rusland in de regering van Boris Jeltsin. In die functie maakt hij vlak voor de presidentsverkiezingen van maart 2000 mooie sier met zijn keiharde taal tegen een groep rebellen die een gewelddadige onafhankelijkheidsstrijd voeren.
En het blijft niet bij woorden. In september 1999 gaan bommen af in vier Russische flatgebouwen, er vallen ruim driehonderd doden. Zonder bewijs te leveren, geeft premier Poetin direct de Tsjetsjeense rebellen de schuld. De dan nog relatief onbekende oud-KGB-agent noemt de Tsjetsjenen 'terroristen', die 'vernietigd moeten worden'. Het maakt hem razend populair, zeker als hij tienduizenden militairen inzet. Terwijl Poetin wordt gekozen als president, maakt het Russische leger met grof geweld een einde aan de onafhankelijkheidsstrijd. Honderdduizenden mensen slaan op de vlucht en er vallen in de jaren die volgen enkele tienduizenden doden, voornamelijk Tsjetsjeense burgers.
2. Inval in Georgië (2008)
Slechts vijf dagen duurt de oorlog tussen Rusland en buurland Georgië in de zomer van 2008. Die begint met het binnenvallen van Zuid-Ossetië en Abchazië, twee onrustige regio's die zich willen afscheiden van de voormalige Sovjet-republiek. Als Georgië na jaren van strijd troepen stuurt naar het gebied, slaat Poetin met veel machtsvertoon terug met wat hij zelf een 'vredesmissie' noemt.
Want hij heeft dan al eerder de onafhankelijkheid erkend van de twee opstandige regio's, waar het land Russische paspoorten uitdeelt aan de bevolking. Het is voor Poetin - die het niet kan verteren dat Georgië lid wil worden van de NAVO en de EU - de rechtvaardiging voor het bombarderen van Georgische steden. Hij beschuldigt Georgië van 'genocide', waarmee het conflict veel overeenkomsten kent met de huidige invasie in Oekraïne.
Er vallen honderden doden, onder wie de Nederlandse cameraman Stan Storimans van RTL Nieuws die net als elf Georgiërs in de dan al verlaten stad Gori om het leven komt door een clusterbom, afgevuurd vanaf Russisch grondgebied. Rusland ontkent en weigert tot op de dag van vandaag verantwoordelijkheid af te dragen. Wel zet het land permanent militairen neer in Georgië.
3. Groene mannetjes op de Krim (2014)
Dan de Krim, het Oekraïense schiereiland aan de Zwarte Zee. In het vroege voorjaar van 2014 duiken daar onbekende, zwaar bewapende opstandelingen op in groene uniformen zonder emblemen. Ze raken bekend als de 'groene mannetjes', maar zouden later ontmaskerd worden als Russische agenten en militairen. Poetin zelf noemt ze lange tijd spontane 'zelfverdedigingseenheden' die hun Russisch ogende uniformen waarschijnlijk wel bij een lokale winkel zullen hebben gekocht.
Binnen twee maanden is de Krim - na een door de VN als illegaal beschouwd referendum - helemaal ingelijfd door Rusland, dat alle inwoners een Russisch paspoort aanbiedt. Poetin ziet deze mensen, veelal etnische Russen, als inwoners van het Rusland dat hij moet 'beschermen'. Critici wijzen eerder op de strategische positie van de Krim, met zijn havenstad Sebastopol aan de Zwarte Zee waar Rusland zijn oorlogsschepen heeft liggen, en het feit dat Oekraïne na massale demonstraties een nieuwe, pro-Westerse president kiest.
4. Het volgende stukje Oekraïne (2014)
Poetin wil meer van Oekraïne. Daar begint de oorlog in maart 2014 in het oosten van het land, in de Donbas-streek. Ook daar kiest hij voor de strategie van afvallige regio's: Donetsk en Loehansk. Pro-Russische rebellen bezetten regeringsgebouwen, waarop Oekraïne zijn leger inzet. Er ontstaat een jarenlange loopgravenoorlog, waarbij het Westen de regering-Poetin beschuldigt van het leveren van wapens, geld en militaire steun aan de rebellen.
Op 17 juli 2014 stort in Donetsk vlucht MH17 van Malaysia Airlines neer. Alle 298 mensen aan boord komen om, onder wie 196 Nederlanders. Het passagiersvliegtuig blijkt na grondig onderzoek te zijn beschoten met een Russische BUK-raket, maar volgens Poetin is daar 'geen enkel bewijs' voor. Na een staakt-het-vuren verslechtert de situatie in de Donbas, waar duizenden doden en gewonden vallen en ruim een miljoen mensen op de vlucht slaan. Oekraïne krijgt vanaf 2017 hulp van de Verenigde Staten, die wapens leveren en militairen trainen.
5. Syrië (2015)
Ondertussen heeft Poetin zich alweer in een ander langdurig conflict gemengd: de bloedige burgeroorlog in Syrië. Hij wordt een militair bondgenoot van het regime van president Bashar al-Assad, die zwaar onder druk staat. Zo is Poetins Rusland opeens terug op het wereldtoneel, en machtiger dan ooit in het Midden-Oosten waar de Amerikanen vooral troepen weghalen.
Terwijl Poetin in Syrië zijn nieuwe militaire materiaal kan uittesten, sterven er bij onder meer Russische luchtaanvallen niet alleen rebellen en jihadisten. Ook duizenden burgers, onder wie schoolkinderen, komen om. Dankzij Poetin blijft Assad aan de macht, tot op de dag van vandaag.
6. De rest van Oekraïne (2022)
Vol zelfvertrouwen richt Poetin zich dan opnieuw op Oekraïne, dat in 2019 met Volodimir Zelenski een nieuwe pro-Europese president heeft gekozen. Rusland omsingelt het land vanaf 2021 in rap tempo met op het hoogtepunt naar schatting 190.000 militairen. Poetin doet dit omdat hij vindt dat zijn harde eis, dat de NAVO niet verder uitbreidt naar het oosten, wordt genegeerd.
Wat maar weinigen verwachten, gebeurt dan toch. In een lange tv-speech vol dreigende taal haalt Poetin op 21 februari hard uit naar Oekraïne, waarop hij een historische claim uitspreekt. Eerst erkent hij de onafhankelijkheid van de twee rebellenregio's Donetsk en Loehansk, dan kondigt hij zijn volgende 'vredesmissie' aan.
7. En wat misschien nog meer?
De vraag is of het hierbij blijft. Is Poetins honger gestild? Of komen ook andere voormalige Sovjet-staten nog aan de beurt, zoals Moldavië, Armenië, Belarus en de rest van Georgië? En is Rusland zelfs in staat tot het inzetten van kernwapens? Alleen Vladimir Poetin, nu ruim 22 jaar aan de macht, weet het.