Waarom het voor Oekraïne geen optie is om de Donbas op te geven
De Russische troepen zijn zich aan het hergroeperen in het oosten van Oekraïne, rondom de Donbas. Al jarenlang richt Poetin zijn pijlen op deze regio. Maar een inname, daar zal Oekraïne niet mee akkoord gaan en die kan door het geweld van Rusland nooit meer op een rechtmatige manier plaatsvinden.
De Russische minister Sergej Lavrov van Buitenlandse Zaken heeft het over 'de volgende fase van onze speciale operatie'. Rusland zou zich nu gaan focussen op het innemen van Donetsk en Loehansk, een regio die wordt aangeduid als de Donbas. Daar woedt al ruim acht jaar een oorlog, sinds pro-Russische separatisten in 2014 de onafhankelijkheid uitriepen.
Voormalig betaald voetballer Evgeniy Levchenko is opgegroeid in de regio Donetsk en heeft nog veel familie daar wonen. "Mijn tante heb ik kunnen weghalen. De rest zit daar nog en de situatie wordt alleen maar heftiger. Doordat er weinig elektriciteit is, kunnen mijn familieleden niet altijd hun telefoon opladen en daardoor hebben we maar af en toe contact."
Om het geweld stoppen zou Oekraïne de Donbas en de Krim kunnen afstaan aan Rusland, want dat is een eis die Poetin niet los lijkt te laten. Maar dat is voor Oekraïners onacceptabel en bovendien onrechtmatig. "Alsof je Limburg of Friesland zomaar zou afstaan, als een ander land ons met geweld zou aanvallen", zegt Levchenko. "Er zijn gewoon afspraken gemaakt over de grenzen van Oekraïne en Rusland moet zich daaraan houden."
Volgens Marten Zwanenburg, hoogleraar militair recht, is het eigenlijk onmogelijk geworden voor Poetin om ooit nog op een rechtmatige manier de Donbas in te lijven bij Rusland. "Vroeger kon je gewoon vechten om een stuk grond, waarna het werd overgedragen aan de winnaar, maar tegenwoordig ligt dat anders."
Ernstige schending internationaal recht
Sinds 1945 is er namelijk in het VN-Handvest een verbod op interstatelijk geweldgebruik. Met andere woorden: je mag geen geweld plegen in een ander land. "Staten kunnen natuurlijk alle afspraken maken die ze willen, maar de regel is dat als een verdrag tot stand is gekomen op basis van geweldgebruik of de dreiging daarvan. Dan is dat verdrag nietig."
Daarnaast is er nog een andere regel, die volgens Zwanenburg vooral van belang is voor andere landen. "Landen mogen een situatie die is ontstaan door ernstige schending van een dwingende regel van internationaal recht, zoals het geweldsverbod, niet als rechtmatig erkennen."
Russischtalig
De enige manier waarop een deel van een land zich kan afscheiden, is als de mensenrechten stelselmatig worden geschonden. Vanaf het begin van de oorlog in Oekraïne claimt Poetin dat hij de Russen in dat land wil bevrijden van de nazi's en dan met name degenen in de Donbas. Het klopt dat een groot deel van de mensen daar Russisch spreekt, maar er zijn geen bewijzen dat zij gered zouden moeten worden van de Oekraïners.
"Ja, er wonen Russischsprekende mensen", zegt Levchenko. "Ik spreek zelf ook Russisch, maar ik ben Oekraïner. Net als dat je in Nederland mensen hebt die Vlaams of Duits spreken, maar zij zijn ook gewoon Nederlanders."
Levchenko geeft aan dat er ook mensen zijn in de Donbas die inderdaad bij Rusland willen horen. "Maar dat komt door de propaganda die Rusland al jaren voert. En afgelopen jaren hoorde ik ook veel mensen zeggen: Rusland heeft ons niet gebracht wat ze heeft beloofd."
Sinds het geweld in 2014 is uitgebroken, zijn er volgens de Verenigde Naties en de Oekraïense overheid zeker 1,4 miljoen van de ongeveer 5 miljoen Oekraïners van de Krim en de Donbas naar andere delen van Oekraïne gevlucht. Het is een beproefde oorlogstactiek om een stuk land te veroveren: verjaag de mensen die niet bij je willen horen, zodat je vervolgens kan claimen dat de overgebleven bevolking dat wel wil.
Concluderend: zelfs als Oekraïne bereid zou zijn om grondgebied over te dragen aan Rusland, dan kan dat vanwege het huidige geweld van Rusland niet meer zonder dat andere landen dit moeten veroordelen. "Het gaat erom dat je zoveel mogelijk doet om te voorkomen dat het lijkt alsof je erkent dat Rusland de rechtmatige eigenaar is van een grondgebied, bijvoorbeeld door geen verdragen aan te gaan met Rusland die betrekking hebben op dat gebied. Anders denkt Poetin: die regel is blijkbaar niet zo hard en ik kom ermee weg als ik hem verbreek." Andere landen moeten dan wel rekening houden met de belangen van de bevolking.
In de praktijk kan Poetin de regels natuurlijk negeren, net zoals hij bij de inname van de Krim heeft gedaan. Maar president Zelenski is niet van plan toe te geven. "Onze strijders zullen doorgaan om de vijand te verslaan."