Ook voorstanders ineens kritisch over brexit, maar 'terugdraaien is geen optie'
De politieke en economische chaos in het Verenigd Koninkrijk blijft aanhouden. Met deze week een nieuw hoofdstuk: Jeremy Hunt, de nieuwe minister van Financiën, schrapt bijna alle plannen die zijn voorganger samen met premier Liz Truss heeft gemaakt. De chaos waarin het land verkeert, is volgens sommige experts het gevolg van de brexit.
Met Liz Truss aan het roer lijkt het Verenigd Koninkrijk in een constante negatieve nieuwsstroom beland. De regering van Truss kondigde een belastingverlaging voor rijken aan, die later weer werd teruggedraaid. Het pond daalde qua waarde ten opzichte van de Amerikaanse dollar tot een historisch dieptepunt. En als klap op de vuurpijl werd minister van Financiën Kwasi Kwarteng na alle commotie ontslagen.
Markten kalmeren
Gisteren werd bekend dat de nieuwe minister van Financiën, Jeremy Hunt, bijna alle maatregelen terugdraait die Liz Truss en Kwasi Kwarteng drie weken geleden bekendmaakten. Hij wil niet meer geld lenen om belastingverlagingen te kunnen betalen. Truss en Kwarteng wilden dat wel. Daardoor liep de rente op staatsleningen op en werd het pond snel minder waard.
"Hunt heeft het economische plan van zijn voorganger totaal onderuit gehaald", zegt correspondent Anne Saenen. "Truss werd door haar eigen partij gedwongen haar beleid aan te passen na alle kritiek. Ze koos bewust een nieuwe minister van wie ze wist dat hij het niet met haar eens was in de hoop de markten te kalmeren. Maar de positie van Truss is wankel. Het is nu Jeremy Hunt die de touwtjes in handen lijkt te hebben."
Sinds 2016 is er al chaos, zeiden tot voor kort vooral tegenstanders van de brexit. Zes jaar geleden stemde een meerderheid van de Britten voor het verlaten van de Europese Unie. Verschillende media die toen al kritisch waren, zijn dat nu nog steeds.
Zo schrijft een nieuwswebsite uit Wales dat 'het tijd is om onder ogen te zien dat de brexit een drama was'. En de EU Observer zegt: 'Geen conservatieve parlementariër steunt de brexit nu openlijk'. Maar ook The Telegraph, een krant die altijd pro-brexit was, schrijft nu waarom de brexit veel schade veroorzaakt.
Truss zegt sorry, maar blijft aan
In een interview met de BBC biedt Liz Truss haar excuses aan voor de chaotische eerste maand van haar premierschap. Perfect was het niet, erkent ze. Maar de gemaakte fouten zijn volgens de premier gecorrigeerd. "Ik wilde handelen om mensen te helpen met hun energierekeningen en het probleem van hoge belastingen aanpakken. Maar we gingen te ver en te snel", zei Truss tegen de Britse omroep.
Duidelijk is dat Truss er zelf niet aan denkt om af te treden. "Ik blijf omdat ik ben gekozen om voor dit land te presteren", zei Truss, die erop aandringt dat zij haar partij naar de volgende verkiezingen leidt.
Vijf jaar stilstand
De Britse economie staat er simpelweg slecht voor, zegt Stefan Koopman, econoom bij de Rabobank en gespecialiseerd in de Britse economie en de brexit. "De Britten vergelijken zichzelf graag met de andere landen van de G7, een groep met zeven grote economieën. Van die zeven landen heeft het Verenigd Koninkrijk als enige een economie die nog niet groter is dan vóór de pandemie."
Inmiddels hebben ook de Britten te maken met een energiecrisis, een torenhoge inflatie en een sterk verminderde koopkracht. "De verwachting is dat de Britse economie vanaf nu in een recessie zal belanden, een periode van economische krimp." Waarschijnlijk zal de economie pas ver in 2024 op het niveau van 2019 zijn, zegt Koopman. "Vijf jaar lang stonden ze dus als het ware stil en dat is uniek."
Wat een recessie precies is, leggen we uit in deze video:
Koopman vertelt dat economen hebben geprobeerd een zogenaamde 'dubbelgangereconomie' te maken: hoe zou de Britse economie eruitzien als er geen brexit was geweest? "Dat is lastig, omdat er ook andere factoren zoals corona meespelen. Ze hebben gekeken naar landen met een soortgelijke economie als de Britse en hun data in een grote bak gestopt. Daaruit blijkt dat de Britse economie zonder brexit 3 tot 4 procent groter geweest zou zijn."
Wilde beloften
Liz Truss en Kwasi Kwarteng lijken met hun beleidsplannen op die sombere toestand van de economie te hebben willen reageren. "Ze wilden groeien door wilde beloften", zegt Koopman. "Als ze maar positief zouden zijn, het economische klimaat gunstig zouden maken en zoveel mogelijk geld zouden uitgeven, zou de economie volgens hen wel uit die somberheid weg groeien. Maar ze kregen de deksel op hun neus toen de markten zeer nerveus reageerden."
Dat een belangrijke krant als The Telegraph er nu kritischer naar kijkt, zou 'een teken kunnen zijn dat brexit-supporters er nu anders naar beginnen te kijken', zegt correspondent Anne Saenen. "Maar toch zie je vooral dat mensen het er liever niet meer over hebben. Brexit is een gepasseerd station. De Britten praten over de energierekening, de regering en de inflatie. Maar brexit is de discussie dus niet meer waard. En daarom zijn er ook geen massale spijtbetuigingen voor de keuze de EU te verlaten."
Daarbij ziet het er niet naar uit dat brexit zal worden teruggedraaid, zegt Saenen. "Niet door de conservatieven, en ook niet als Labour aan de macht komt. Die partij staat nu ver voor in de peilingen en heeft al gezegd dat het terugdraaien van de brexit voor hen geen optie is."
Kan Liz Truss wel verder?
Of Liz Truss het door alle chaos lang zal volhouden als premier, is nog maar de vraag. Het lijkt erop dat steeds meer conservatieve parlementariërs haar liever kwijt dan rijk zijn. De tabloid Daily Mail zegt dat meer dan honderd van hen bereid zijn schriftelijk het vertrouwen in Truss op te zeggen.
Eén van hen is Crispin Blunt, die tegen Sky News zegt dat het 'glashelder' is dat de premier moet opstappen. En oud-minister van Financiën George Osborne noemt het zeer onwaarschijnlijk dat Truss met de kerst nog in de ambtswoning verblijft. Volgens Osborne is Truss een PINO, een Engelse afkorting die 'Alleen op papier nog premier' betekent.
"Zoals we ook bij Boris Johnson hebben gezien, kunnen parlementariërs hun vertrouwen in de leider via een brief opzeggen", zegt correspondent Anne Saenen. "Als 54 conservatieve parlementsleden dat doen, dan komt er een stemming. In principe is zo’n stemming tegen Truss niet mogelijk, omdat de regels voorschrijven dat iemand een jaar premier geweest moet zijn. Maar achter de schermen gaan stemmen op om de regels aan te passen, zodat ze toch eerder kan worden weggestuurd."
