Mysterie rond wegsturen oud-president China op partijcongres: 'Xi ligt op ramkoers'

Op het congres in de Grote Hal van het Volk in Peking werd Xi Jinping zoals vooraf verwacht voor een derde termijn van vijf jaar benoemd tot secretaris-generaal van de partij, en daarmee de leider van het land.

Wat volledig onverwachts kwam, was de verwijdering van oud-president Hu Jintao. De 79-jarige voorganger van Xi (2003-2013) zat nota bene naast de huidige president, maar werd voor de draaiende camera's van de pers door twee bodes onder dwang weggeleid uit de zaal. Volgens de officiële lezing van de partij voelde Hu zich 'niet zo lekker', al is dat een verklaring die niet veel mensen geloven.

Nieuwe beelden

Op nieuwe beelden die naar buiten zijn gekomen, gefilmd door de Aziatische nieuwszender CNA, wordt de situatie vanuit een andere hoek gefilmd. Zo is te zien hoe de man die links van Hu zit, de vertrekkend voorzitter van het Nationaal Volkscongres Li Zhanshu, wat papieren van Hu afpakt, ze onder een rode map stopt en bij zich houdt.

Vervolgens zien we president Xi praten tegen een medewerker, die daarna in gesprek gaat met Li. Niet veel later wordt Hu door twee mannen de zaal uit begeleid. Hij lijkt in de war, wil in eerste instantie ook niet direct opstaan, en zegt voor zijn vertrek nog iets tegen Xi.

Uit de media gehouden

Het incident overschaduwt de herbenoeming van Xi. Al is dat vooral buiten China. Want de abrupte verwijdering van Hu wordt in het land zelf volledig genegeerd door de staatsmedia. Ook is iedere verwijzing ernaar gewist op sociale media. "Zelfs als je op zijn naam zocht op Weibo, de Chinese versie van Twitter, kreeg je een foutmelding", zegt China-correspondent Roland Smid. "Dat is heel extreem."

Het is moeilijk in te schatten hoeveel Chinezen het incident hebben meegekregen. Want volgens Smid is de Chinese regering zeer goed in staat om dit soort zaken weg te houden bij de bevolking. "En er wordt nooit iets naar de pers gelekt. De Communistische Partij van China is heel goed in staat om een gesloten bolwerk te blijven. Dat is misschien wel hun grootste kracht."

Maar dat Xi de man die tien jaar president was zo behandelt, is op z'n minst opmerkelijk. Smid: "Hu behoort normaal gesproken niet tot de critici van Xi Jinping. Hij loopt altijd keurig in de pas en heeft Xi, toen die eenmaal de leider was, geen strobreed in de weg gelegd. Of dat is veranderd weten we niet, maar Xi duldt alleen maar vertrouwelingen om zich heen."

Geen invloed meer

Intussen is duidelijk dat Hu en zijn aanhang binnen de partij geen invloed meer hebben. "Binnen de Communistische Partij van China heb je altijd verschillende groepen", zegt China-deskundige Henk Schulte Nordholt. "Dat heeft met achtergrond en familiebanden te maken."

Vlak voor het incident was er een besloten zitting over de samenstelling van het Centraal Comité, een belangrijk partijorgaan. Daar is mogelijk iets gebeurd, zegt Schulte Nordholt: "We weten inmiddels dat hij met zijn aanhang is verwijderd uit het centrum van de macht. Ik kan me zo voorstellen dat Hu daar ontstemd over was. Maar niemand behalve de betrokkenen weet echt wat daar is gebeurd."

Maximaal tien jaar

Ondertussen is glashelder dat Xi de zaken anders aanpakt dan zijn voorganger. Na de periode van ruim 26 jaar waarin Mao Zedong de grote communistische leider van China was, braken zijn opvolgers met zijn beleid. Niet langer mocht een Chinese president langer dan twee termijnen van vijf jaar aan de macht blijven.

"China wilde geen grote leiders meer", zegt sinoloog Schulte Nordholt. "Want grote leiders maken grote vergissingen. De vrees was dat, als iemand langer dan tien jaar aan de macht bleef, dat de kans zou vergroten op extreme campagnes, zoals de 'Grote Sprong Voorwaarts' en de 'Culturele Revolutie' van Mao. Die hebben tot hongersnood en tientallen miljoenen doden geleid."

Ook Hu respecteerde dat beleid. Hij vertrok in 2013 na het uitzitten van twee termijnen. Schulte Nordholt: "Hu was geen bepalende leider. Hij was een man van de consensus, iemand met weinig charisma. Maar dat was op dat moment misschien wel goed voor China, dat economisch hard groeide."

Persoonsverheerlijking

Xi, daarentegen trekt alle macht naar zich toe. En doet zo juist aan Mao denken: de persoonsverheerlijking is terug in China, net als het zuiveren van (politieke) tegenstanders. Xi's gedachtengoed wordt onderwezen op scholen en ook werd hij vorig jaar opgenomen in de historische tijdlijn (canon) van de partij. Sindsdien wordt hardop gezegd dat Xi misschien wel voor het leven aan de macht wil blijven.

Onder Xi is de Communistische Partij bovendien weer het centrum van de Chinese samenleving geworden. Alle wijken, organisaties en bedrijven worden gecontroleerd door de partij.

Schulte Nordholt: "Wat buitenlandbeleid betreft is Xi veel agressiever dan zijn voorgangers. Xi is oorlogszuchtiger richting Taiwan en claimt de Zuid-Chinese zee. In alles blijkt dat hij wil zeggen: China laat niet meer met zich sollen. Xi ligt op ramkoers."