Deze man durft het op te nemen tegen Poetin, tegen beter weten in
Een sprankje hoop voor Russen die willen dat hun land stopt met de oorlog in Oekraïne. Presidentskandidaat Boris Nadezjdin ('nadezjda' betekent hoop) staat voor vrede met Oekraïne, vrijheid van meningsuiting en eerlijke verkiezingen in Rusland. Hij heeft zeker 200.000 medestanders.
"Ik zie de 'speciale militaire operatie' als een fatale fout", zegt de 60-jarige Nadezjdin op zijn website. "Onze burgers sterven en worden invalide. Het gebruik van geweld wordt acceptabel en alledaags. De economie wordt voor militaire doeleinden geherstructureerd, ten koste van de behoeften van de mensen." Nadezjdin wil 'een overgang van confrontatie naar samenwerking met westerse landen'.
Nadezjdin is opgeleid als ingenieur en werkt al ruim twintig jaar in de politiek. Hij is geen beroemd gezicht in Rusland, maar zijn uitspraken trekken veel aandacht van Russen die tegen de oorlog zijn.
Er klinkt in Rusland maar weinig openlijke kritiek op de oorlog, maar Nadezjdin durft het aan. Hij riskeert hoge boetes en een celstraf van vijf jaar als hij 'het leger in diskrediet brengt' door kritiek te uiten op de oorlog.
Mag Nadezjdin meedoen met Russische verkiezingen?
De grote vraag is of Nadezjdin mag meedoen aan de Russische presidentsverkiezingen in maart. In Rusland is geen sprake van eerlijke verkiezingen, en de overheid duldt maar weinig kritiek. De kans dat hij president wordt, is dan ook bijna nul. "Verkiezingen in Rusland worden niet aan het toeval overgelaten", zegt correspondent Olaf Koens. "Het huis wint altijd."
Om op de kandidatenlijst te komen moet Nadezjdin 100.000 handtekeningen verzamelen van burgers die hem steunen. De teller staat inmiddels op 200.000 handtekeningen, ruim voldoende. In Russische steden stonden de afgelopen weken lange rijen met mensen die hun handtekening kwamen zetten om Nadezjdin te steunen.
"Het verzamelen van handtekeningen ging onverwacht goed", zegt Nadezjdin in gesprek met Associated Press. "Dit hadden we eerlijk gezegd niet verwacht."
Je hebt niet alle cookies geaccepteerd. Om deze content te bekijken moet je deaanpassen.
Dat er lange rijen zijn met mensen die een handtekening zetten onder de kandidatuur van Nadezjdin is bijzonder, zegt correspondent Olaf Koens. "In de provincies, bij families in de armste lagen van de bevolking zie je onrust door het enorme aantal mensen dat sneuvelt in de oorlog. Wanneer je zoon het leger in moet, of je vader of broer wordt opgeroepen om te gaan vechten is de kans groot dat-ie nooit meer terugkomt. Verzet daartegen is moeilijk, maar de steun is lang niet zo groot als het Kremlin graag wil doen lijken."
Ook in de steden is er weerstand tegen de oorlog. "Vergeet niet dat er in de grote steden miljoenen mensen zijn die de oorlog in Oekraïne helemaal niet steunen", zegt Koens. "Het zijn de mensen die Vladimir Poetin het liefst al vijftien, misschien twintig jaar geleden weg hadden willen stemmen, maar altijd zijn tegengewerkt. Die twee groepen samen vormen een significant deel van het electoraat."
"Weerstand tegen de oorlog is enorm", zegt Nadezjdin in gesprek met persbureau Reuters. "Mensen zijn moe. Ze willen een normaal leven leiden in een normaal land." Nadezjdin is de enige potentiële presidentskandidaat die zich openlijk uitspreekt tegen de oorlog, en dat is de grootste reden waarom mensen bereid zijn om op hem te stemmen. "Mensen zetten hun handtekening niet omdat ze mij leuk vinden, maar omdat het een kans is om iets te doen voor vrede", zegt hij.
Wantrouwen
Nadezjdin krijgt ook te maken met wantrouwen. In Rusland worden verkiezingen strak geregisseerd vanuit het Kremlin, en de autoriteiten zorgen bij elke verkiezingen dat er oppositiekandidaten meedoen die geen echte bedreiging vormen voor president Poetin.
"Politiek in Rusland is een schaduwspel", zegt Olaf Koens. "Er spelen altijd intriges, iedereen kent verschillende allianties en loyaliteiten, en de uitkomst is altijd dat het Kremlin wint. Toch is er, zelfs in de ruimte die de afgelopen jaren enorm is ingedamd, nog altijd een vorm van oppositie."
"Door dat cynische spel zijn Russen wantrouwig geworden ten opzichte van iedere vorm van politiek", ziet Koens. "Ook de kandidatuur van Nadezjdin wordt in twijfel getrokken, in het verleden zijn er veel oppositiefiguren geweest die eigenlijk een andere rol speelden. Ze legitimeerden met hun deelname de verkiezingen. Rusland kan aan de eigen bevolking en aan de buitenwereld laten zien dat niet alleen Vladimir Poetin op het stembiljet staat."
Niet de eerste antioorlogskandidaat
Afgelopen december wierp de voormalige journalist Jekaterina Doentsova zich op als presidentskandidaat. Zij wil ook een einde aan de oorlog, maar mocht van de kiescommissie niet meedoen aan de verkiezingen. In de documenten die ze had ingediend zouden namelijk spelfouten staan, en een deel van de handtekeningen op die documenten zou niet geldig zijn. Eén van de handtekeningen zou te veel lijken op een tekening van een kat, aldus de kiescommissie.
Na haar afwijzing besloot Doentsova om Nadezjdin te steunen. Ook andere prominente Russische oppositieleden steunen Nadezjdin, onder wie Joelia Navalnaja, de vrouw van oppositiepoliticus Aleksej Navalny.
Nadezjdin wil de kiescommissie geen redenen geven om zijn kandidatuur te weigeren. Hij moet de 100.000 handtekeningen uiterlijk woensdag indienen bij de kiescommissie, en laat zijn team eerst goed controleren of alle documenten geldig zijn. Als de kiescommissie weigert om Nadezjdin als kandidaat te registreren, wil hij medestanders oproepen om te demonstreren.
In Rusland beslist het Kremlin uiteindelijk wie er wel en niet mee mogen doen aan de presidentsverkiezingen. De uitslag van de verkiezingen staat al vast: Poetin wordt in maart verkozen. Maar hoe meer mensen er op Nadezjdin stemmen, hoe groter de druk op Poetin wordt. Die druk zorgt ook voor grote persoonlijke risico's. "Wanneer hij te veel kritiek uit, zal hij worden gemarginaliseerd, misschien zelfs worden opgepakt", zegt Koens.