Moeten we al onze wapens aan Oekraïne leveren? 'Zoveel hebben we niet meer'

Voor Oekraïne moet het ongetwijfeld goed nieuws zijn geweest: Denemarken zegde toe alle artillerie die het heeft te doneren, en Tsjechië beloofde - als er geld voor beschikbaar komt - zo'n 800.000 mortiergranaten naar Oekraïne te sturen.

Oekraïne heeft tekort aan artillerie

"Oekraïne zal hier heel blij mee zijn", zegt defensiespecialist Patrick Bolder van het Haags Centrum voor Strategische Studies (HCSS). Artillerie wordt namelijk gebruikt voor de verdediging aan de grond. Denk aan granaten en kanonnen, waarmee afstanden van vijf tot veertig kilometer gehaald worden. "Dat is precies waar Oekraïne nu de grootste tekorten heeft: artillerie en luchtverdediging. Dat hebben ze hard nodig om de Russische aanvalsgolf te weerstaan."

De Deense premier Frederiksen roept andere landen dan ook op hetzelfde te doen. "De Oekraïners vragen ons nú om artillerie, nú om munitie", zei Frederiksen. "We hebben nog munitie op voorraad in Europa."

Maar deskundigen trekken dat in twijfel. "Zoveel ligt er niet meer in Europa, hoor", zegt Bolder. "De voorraden zijn aardig leeg."  

Nederland heeft bijna geen munitie op voorraad

Hoeveel munitie landen precies hebben, wordt vaak om veiligheidsredenen niet gedeeld: je laat je niet in de kaarten kijken. Toch zijn er aanwijzingen dat er niet veel meer over is. "Veel landen hebben al ontzettend veel gegeven aan Oekraïne", zegt defensie-expert Dick Zandee (Instituut Clingendael). "Hier in Nederland hebben we echt weinig tot niets meer op voorraad." 

Volgens Zandee is het bovendien maar de vraag wat Denemarken precies bedoelt met 'alle' artillerie. "Als ze echt álles bedoelen, gaat het ook om de munitie die je nu zelf gebruikt. Dat betekent dat je actieve eenheden moet ontmantelen, dan kun je niet eens meer trainen. Dat zou me verbazen. Als ze de reserves bedoelen, dan is dat iets dat veel andere landen al lang hebben gedaan."

De vraag rijst daarnaast of het dan wel verstandig is om de laatste beetjes die we hebben uit handen te geven. "Die afweging wordt bij elke leverantie opnieuw gemaakt", zegt Zandee. "Maar de inschatting is dat Denemarken of Nederland niet morgen in een oorlog belandt. Wij kunnen het ons daarom veroorloven de reserves uit te dunnen. Voor landen die wat dichter bij Rusland liggen, kan die inschatting heel anders zijn."

Nederland heeft geen oorlogseconomie

Dat de reserves in Europa opraken, komt niet alleen omdat we wapens aan Oekraïne leveren, maar ook omdat wij geen oorlogseconomie hebben. Een oorlogseconomie houdt in dat alle prioriteit in de industrie in een land op het produceren van wapens en munitie ligt, bijvoorbeeld door fabrikanten voorrang te geven op het importeren van grondstoffen. Rusland doet dat wel, waardoor daar aan de lopende band munitie wordt geproduceerd, die het kan inzetten in de oorlog in Oekraïne.

Bolder: "In Europa zijn die fabrieken grotendeels verdwenen of verkleind. Er was altijd weinig vraag naar. Bovendien: als je veel hebt en het niet gebruikt, moet je het na verloop van tijd weggooien. Dan verstrijkt de houdbaarheidsdatum, en kunnen granaten op het verkeerde moment ontploffen."

Wapenindustrie opschroeven

Maar moeten we dan de industrie niet gewoon opschroeven, al is het maar om Oekraïne te helpen? Dat is makkelijker gezegd dan gedaan. Veel landen in Europa hebben een vrije markteconomie. Dat betekent dat het aan de markt is om te bepalen hoeveel er wordt geproduceerd. Drastisch opschroeven en voorrang geven aan de wapenindustrie, zou overheidsingrijpen betekenen.

"Eigenlijk zou dat wel moeten", zegt Zandee. "Oekraïne is ook onze grenzen aan het verdedigen. Maar tot nu toe wint de economische school, die vindt dat we de vrije markt moeten houden, het van de geopolitieke school, die zich zorgen maakt om de veiligheid in Europa. Al begint dat laatste sentiment wel te groeien."

De ogen zijn nu mede zo op Europa gericht, omdat de steun vanuit de Verenigde Staten hapert. De meest rechtse vleugel van de Republikeinse partij in het Huis van Afgevaardigden blokkeert al maandenlang een nieuw steunpakket.

Maar zelfs als Europa de productie zou opschroeven, heeft Oekraïne er op de korte termijn weinig aan. "Je kunt niet vandaag op de knop drukken en dat het dan morgen van de band rolt", zegt Bolder. 

"Je moet die hele logistieke trein opnieuw opstarten. Daar kan zo twee jaar overheen gaan." Zegt ook Zandee. Hij zou het toejuichen als in Europa de wapenindustrie voorrang zou krijgen, maar: "Dat moment had er al lang moeten zijn. Daar is Oekraïne nu de dupe van."