Verbod op UNRWA in Gaza aanstaande: 'Niemand kan hun werk overnemen'
Alles lijkt erop dat de VN-organisatie UNRWA vanaf vandaag door Israël verboden gaat worden. UNRWA is de belangrijkste hulporganisatie voor de Palestijnen. Een verbod kan veel hulpverlening onmogelijk maken. Vijf vragen en antwoorden over het aanstaande verbod.
1. Wat houdt het verbod in?
Israël voert nieuwe wetten in die het werk van de organisatie onmogelijk moeten maken. UNRWA mag dan niet meer actief zijn op Israëlisch grondgebied, en de Israëlische overheid mag dan niet meer met de UNRWA samenwerken. Zonder coördinatie met Israël kan de VN-organisatie haar werk niet uitvoeren.
De wetten werden eind oktober aangenomen en zouden 90 dagen na instemming van kracht moeten worden. Dat is deze week.
2. Wat doet de UNRWA?
De UNRWA is in 1949 opgericht op hulp te bieden aan Palestijnse vluchtelingen. Ze zijn onder andere actief in de Gazastrook, de Westelijke Jordaanoever en Oost-Jeruzalem. Bijna alle twee miljoen Palestijnen in Gaza zijn afhankelijk van de noodhulp die via de UNRWA tot hen komt. De organisatie deelt voedsel uit, zorgt ervoor dat kinderen naar school kunnen en biedt onderdak.
Eigenlijk is de UNRWA in de praktijk veel meer dan een hulporganisatie, zeker in de Gazastrook. "UNRWA opereert als een soort overheid", zegt Thea Hilhorst, hoogleraar humanitaire hulp. "Niet op militair gebied of politie, maar wel wat betreft gezondheid en onderwijs en infrastructuur is UNRWA een soort overheid."
Ook voor de hulpverlening die andere organisaties bieden, is het werk van UNRWA cruciaal. "UNRWA verzorgt de infrastructuur, opslagplaatsen, transportmogelijkheden. Alle faciliteiten die hulporganisaties nodig hebben. En UNRWA coördineert dat."
UNRWA had 13.000 medewerkers in Gaza, maar dat aantal is tijdens de oorlog gedaald naar ongeveer 5.000. Een groot deel van de scholen en gezondheidscentra waar de organisatie actief is, is verwoest.
3. Waarom wil Israël de UNRWA verbieden?
Israël is al lange tijd kritisch tegenover de VN-organisatie. Ze verdenken die ervan banden te hebben met Hamas. Volgens de Israëlische regering deden sommige medewerkers mee aan de aanslag op 7 oktober 2023, die door Hamas werd uitgevoerd in Israël. Het toezichtsorgaan van de VN voerde na de beschuldigingen onderzoek uit. Negen medewerkers zijn daarna ontslagen. Maar verder is er geen bewijs geleverd dat de UNRWA niet neutraal zou zijn.
"UNRWA is een organisatie waar veel mensen werken, dat zijn Palestijnen en daarvan weten we dat een aantal sympathie heeft voor Hamas. Maar dat betekent niet dat de organisatie zelf niet neutraal is", zegt Hilhorst. "En bovendien moeten medewerkers contact houden met Hamas voor de veiligheid en voor informatie over toegangswegen. De organisatie let juist op neutraliteit."
4. Wat voor gevolgen heeft het verbieden van de UNRWA?
"Het verbod gaat heel grote gevolgen hebben", zegt Sabine de Jong van Unicef. Unicef is een van de grotere hulporganisaties die in Gaza actief zijn, maar ook zij zijn erg afhankelijk van de UNRWA. "Wij kunnen hun taken niet overnemen. We gaan kijken of we kunnen opschalen, maar dat weten we nog niet. Maar al zouden we opschalen, dan nog kunnen we de UNRWA niet vervangen", zegt de Jong.
"Wij hebben ongeveer 75 mensen in Gaza actief, en de UNRWA duizenden. Bovendien moet je ook kennis hebben van de gemeenschap en het land. Dat kan je niet zomaar vervangen."
Ook Hilhorst denkt dat dat impact groot zal zijn. "De eerste humanitaire hulp komt nu net op gang in Gaza. Binnen de kortste keren spreken we over wederopbouw. Zonder UNRWA is er geen autoriteit of gezag die dat over kan nemen. Ook in de Westbank en Oost-Jeruzalem zijn de gevolgen groot."
5. Wat gaat UNRWA doen?
De medewerkers van de UNRWA staat grote onzekerheid te wachten, zegt woordvoerder Jonathan Fowler van de UNRWA. "We weten niet precies wat er gaat gebeuren. We hebben geen duidelijkheid van Israël."
Fowler is op dit moment in het kantoor van de UNRWA in Jeruzalem. "Het is een heel rare sfeer, je voelt dat iets ten einde loopt. We maken ons zorgen om onze medewerkers, maar ook vooral om alle mensen die van ons afhankelijk zijn. Wat zal er gebeuren met alle kinderen die naar onze scholen gaan? Moeten die dan van de een op de andere dag stoppen? Voor ons is het nu afwachten."
"We zullen doorgaan met ons werk, tot we duidelijkheid hebben wat er gaat gebeuren."