Amerika wil geen luchtverdediging verkopen aan Oekraïne: 'Strategisch is het dom'

Oekraïne is afhankelijk van Amerika voor de levering van de meest geavanceerde luchtafweersystemen die het heeft: de Patriot. Daarom wil het land zeker 13 miljard euro betalen voor de aankoop van tien van zulke systemen. Daarnaast wil Oekraïne ook zo veel mogelijk luchtafweerraketten kopen.

"We zullen het geld vinden en alles betalen", zei de Oekraïense president Zelensky deze week in een interview met het Amerikaanse CBS News. Vermoedelijk zouden Europese landen een groot deel van de kosten dekken van nieuwe Patriot-systemen.

De Patriot wordt gezien als een betrouwbare verdediging tegen Russische raketten, en het best beschikbare middel tegen ballistische raketten die op extreem hoge snelheid richting hun doel vliegen. "We weten dat Patriots werken, en we weten niet of er een alternatief bestaat wat ook werkt", vertelt Philips O'Brien, professor Strategic Studies aan de universiteit van St. Andrews in Schotland aan RTL Nieuws.

Donald Trump wuifde het idee van wapenverkoop meteen weg. "Hij probeert altijd raketten te kopen", zei de Amerikaanse president over Zelensky. "Luister, als je een oorlog begint moet je weten dat je hem gaat winnen. Je begint geen oorlog tegen iemand die twintig keer zo groot is." Met de uitspraak beschuldigt Trump Oekraïne onterecht dat het de oorlog zou zijn begonnen; het was Rusland dat op 24 februari 2022 een invasie begon.

Onder Donald Trump stroomt nog wel mondjesmaat militaire steun naar Oekraïne, maar dat gaat alleen om hulp die al onder president Joe Biden was beloofd. Er komt geen nieuwe steun bij, en daarmee droogt ook de levering van luchtverdedigingsraketten op.

Dat Oekraïne geen Patriot-systemen en -raketten meer geleverd krijgt, zelfs niet tegen betaling, kan op de korte termijn een groot probleem vormen. "Trump helpt Poetin om Oekraïners te doden", zegt O'Brien zelfs. Als de huidige voorraad luchtverdedigingsraketten op is, kan Oekraïne zich niet goed verdedigen tegen ballistische raketten uit Rusland, en dat lijdt onvermijdelijk tot de dood van meer burgers en militairen.

Afgelopen weekend gebruikte Rusland bijvoorbeeld ballistische raketten in de aanval op de stad Soemy, in het noordoosten van Oekraïne. Bij de aanval kwamen 35 mensen om het leven en meer dan 100 raakten gewond. In de video hieronder zie je hoe bewoners van Soemy worstelen met de nasleep van de raketaanval.

Dat Trump meteen weigert om Patriots tegen een marktprijs te verkopen is opvallend, want Kyiv zou daarmee investeren in de Amerikaanse wapenindustrie. Nu moet Oekraïne op zoek naar een alternatief.

"Strategisch gezien is dit dom van de Verenigde Staten", zegt Mart de Kruif, voormalig commandant der Landstrijdkrachten. "De consequentie is namelijk dat Oekraïne op de lange termijn zijn eigen luchtafweer gaat ontwikkelen, of dat het luchtafweer bij Europa gaat kopen."

Oekraïne probeert al om zelf een luchtverdedigingssysteem te bouwen. Dat zei Herman Smetanin, de Oekraïense minister voor Strategische Industrie die verantwoordelijk is voor wapenproductie. Hij zei vorig jaar: "Tot nu toe zijn er geen equivalenten van de Patriot luchtverdedigingsraketsystemen in Oekraïne, maar onze defensie-industrie heeft een project lopen, we werken eraan." Ook legerleider Oleksandr Syrsky zei onlangs dat Oekraïne werkt aan een 'anti-raketsysteem'.

"Het is zeker niet onrealistisch dat Oekraïne zelf luchtverdediging ontwikkelt, vooral als ze steun krijgen van buitenaf", zegt Mart de Kruif. "Want Oekraïne is al decennialang een belangrijke wapenproducent. Dat is het altijd geweest, ook in de Sovjettijd. Dus ze beginnen niet op nul, ze hebben een enorme uitgebreide industrie. Ze hebben veel technologische kennis, en in deze oorlog hebben ze natuurlijk ook veel kennis binnengehaald."

Technologische uitdaging

De ontwikkeling van zo'n systeem is dus mogelijk, maar zeker niet eenvoudig. "Ik denk dat je binnen een jaar of vijf relatief ver kunt komen", schat De Kruif in. "Maar dan misschien nog steeds niet met dezelfde capaciteit als de Patriot nu heeft."

Philips O'Brien is er sceptisch over: "Misschien kunnen ze het doen, maar ik zou wel echt onder de indruk zijn. Het gaat erom of ze een systeem kunnen maken dat net zo nauwkeurig en geavanceerd is als dat van de VS. De Oekraïners hebben verbazingwekkende dingen gedaan, bijvoorbeeld met de ontwikkeling van allerlei nieuwe drones. Maar die zijn op technologisch vlak niet zo geavanceerd als deze Patriot-systemen."

Oekraïne zou onder andere gebruik kunnen maken van Europese kennis. In dat geval zou de ontwikkeling een stuk sneller kunnen gaan, zegt De Kruif. "De radars die Thales in Nederland maakt, zijn bijvoorbeeld gebaseerd op dezelfde principes als de radars van de Patriot. En de Duitse wapenfabrikant Rheinmetall heeft de kennis in huis om raketten te maken die de Patriot nu gebruikt."

Het is niet bekend hoeveel Patriots Oekraïne nu precies heeft. Het land heeft minstens vijf volledige gekregen, voor zover bekend: één van de Verenigde Staten, drie van Duitsland en één van Roemenië. Daarnaast heeft een aantal andere landen, waaronder Nederland, beloofd om onderdelen van Patriot-systemen te leveren. Oekraïne wil er het liefst twintig hebben om zichzelf beter te verdedigen tegen Russische raketaanvallen.

"Zolang de Oekraïners luchtafweerraketten blijven krijgen, kunnen ze in ieder geval Kyiv en een paar andere belangrijke gebieden beschermen", vertelt Philips O'Brien. Hij legt uit dat de systemen op dit moment vooral worden gebruikt om steden en andere belangrijke doelen achter het front te beschermen.

"Hoe meer systemen je hebt, hoe breder het geografische gebied van bescherming", legt Philips O'Brien. "Maar als je vervolgens geen luchtafweerraketten hebt, dan heb je er niks aan." De Verenigde Staten lijken voorlopig geen raketten meer te leveren voor de Patriot-systemen die nu in Oekraïne staan.

Het idee om zelf een luchtafweersysteem te bouwen past in het Oekraïense plan om steeds meer zelfvoorzienend te worden. Inmiddels produceert Oekraïne 40 procent van haar wapens in eigen land, zegt Zelensky: "Oekraïne zal altijd zijn eigen sterke wapens nodig hebben, zodat we onze eigen sterke Oekraïense staat kunnen hebben."

Het produceert nu onder andere zijn eigen kruisraketten, drones, tanks, artillerie, munitie en communicatiesystemen. Luchtafweer is een van de weinige gebieden waarin Oekraïne nog volledig afhankelijk is van de Amerikanen. Op de korte termijn lijkt daar nog geen verandering in te komen, maar er wordt hard gewerkt aan een eigen alternatief.