Hoe Poetin de Krim dwong om Russisch te worden: 'Oekraïners weggejaagd'

"De bevolking is afgesneden van de rest van Oekraïne en de rest van de wereld", vertelt Rory Finnin, hoogleraar Oekraïnestudies aan de Universiteit van Cambridge, aan RTL Nieuws. "De Russische bezetters intimideren, arresteren en sluiten regelmatig Oekraïense en Krim-Tataarse activisten en journalisten op die zich inzetten voor hun gemeenschap en de realiteit van de bezetting aan de kaak stellen."

Volgens internationaal recht hoort het schiereiland bij Oekraïne, zelfs nu het elf jaar in Russische handen is. Rusland stelt dat de Krim historisch en cultureel bij Rusland hoort. 

De Russische president Vladimir Poetin zegt dat zijn land een 'levende en onbreekbare band' heeft met de Krim. Daarmee zet hij een eeuwenlange lijn door, zegt Finnin: "Al eeuwenlang stelt het Kremlin alles in het werk om de Krim Russisch te maken."

Propaganda

Daarbij gebruikt het Kremlin veel propaganda, vertelt Finnin: "Russische desinformatie is goed in het gangbaar maken van absurditeit. In 2014 zouden we het belachelijk hebben gevonden om bijvoorbeeld een Zweeds landjepik van Fins grondgebied te rechtvaardigen vanuit de geschiedenis. Of als het Verenigd Koninkrijk een stukje Iers grondgebied zou innemen."

De Verenigde Naties melden dat de Oekraïense taal en cultuur in de afgelopen elf jaar systematisch aan banden zijn gelegd. Hetzelfde geldt voor Krim-Tataren, een grotendeels islamitische etnische minderheid die al eeuwenlang op de Krim woont. Rusland heeft 'effectieve controle over alle gebieden van het openbare leven', staat in het rapport van de Verenigde Naties. Russisch is de enige officiële voertaal, en burgers worden gedwongen om een Russisch paspoort aan te nemen.

Amnesty International meldt grootschalige discriminatie tegen niet-Russen op de Krim. "Rusland heeft systematisch geprobeerd om de Oekraïense en Krim-Tataarse identiteiten uit te roeien", zegt de mensenrechtenorganisatie. Zo mogen bewoners geen Oekraïens of Krim-Tartaars meer spreken in het onderwijs of de media.

Een groot deel van de Krim-Tataren is moslim, en daar wordt volgens Amnesty bewust tegen gediscrimineerd: "Russische wetshandhavers hebben herhaaldelijk het vrijdaggebed in moskeeën op de Krim verstoord door paspoortcontroles uit te voeren bij alle aanwezigen. De Russische autoriteiten hebben ook huiszoekingen gedaan, op zoek naar religieuze literatuur. Deze huiszoekingen zijn meestal gericht tegen Krim-Tataren. Meer dan honderd moslims zijn vervolgd op grond van ongegronde aanklachten van terrorisme. Ze hebben gevangenisstraffen tot 24 jaar gekregen, die ze in Rusland uitzitten."

Oekraïne tegen weggeven Krim

Trump schreef onlangs op sociale media dat de Krim 'al jarenlang verloren is', en denkt dat de Oekraïense president Zelensky ook bereid is om de Krim als Russisch te erkennen.

De regering in Kyiv is juist steeds erg uitgesproken tegen het idee. "Er valt hier niets te bespreken. Het gaat in tegen onze grondwet", zei Zelensky onlangs nog. Tegelijkertijd is de president realistisch over de kansen om het grondgebied te heroveren: "Ik ben het wel met president Trump eens dat Oekraïne niet genoeg wapens heeft om de controle over de Krim met geweld terug te krijgen", zei hij later.

Voor de bezetting in 2014 woonden er zo'n 2,4 miljoen mensen op het schiereiland, en sindsdien verandert Rusland bewust de samenstelling van de bevolking, zeggen analisten. Er zijn sinds 2014 zeker 500.000 Russen naar de Krim verhuisd vanuit Rusland, terwijl zo'n 100.000 Oekraïners zijn vertrokken. Dit zou bewust beleid zijn van de Russische overheid, dat ambtenaren aanmoedigt voor hun werk naar de Krim te verhuizen door bijvoorbeeld een goede baan en gunstige hypotheekvoorwaarden te beloven.

Een deel van de Oekraïners die zijn vertrokken uit de Krim hebben hun familie moeten achterlaten op het schiereiland. Als ze terug naar huis willen, worden ze mogelijk opgepakt. Zo ook de 26-jarige Lenië Oemerova, van Krim-Tataarse afkomst. Ze deed haar verhaal deed aan The Kyiv Independent: "Sommige mensen zien de Krim alleen als een stuk land. Ik zie juist mensen die elke dag hun leven riskeren door simpelweg Oekraïner te blijven." Een jaar nadat Rusland de Krim annexeerde, vertrok ze naar Kyiv om haar school af te maken. Haar ouders bleven op de Krim wonen.

Toen Oemerova eind 2022 hoorde dat haar vader kanker had, besloot ze naar hem toe te gaan. Door de oorlog in Oekraïne moest ze omreizen naar Georgië, om daar de grens met Rusland over te steken. Bij de grens werd Oemerova gearresteerd op verdenking van spionage. Ze zat bijna twee jaar gevangen in Rusland, en kwam pas in september 2024 vrij bij een gevangenenruil.

"Er zijn duizenden politieke gevangenen die vastzitten vanwege hun afwijkende mening", zegt Oemerova, die nu elders in Oekraïne woont. "Tientallen doodgemartelde activisten die nooit meer terug zullen komen. Zij geloofden in gerechtigheid. We hebben het morele recht niet om hen te verraden."

Er wonen nog altijd mensen op de Krim die graag weer in Oekraïne willen wonen. Door het gevaar van repressies lijkt een groot deel van de bevolking daar niet voor uit te komen, maar er is nog altijd een actieve verzetsgroep die haar onvrede richting Rusland uit en de Oekraïense autoriteiten een handje probeert te helpen.

"De nijpende omstandigheden hebben duizenden mensen op het schiereiland er niet van weerhouden om deel te nemen aan direct en indirect verzet tegen de Russische bezetting", vertelt Oekraïnedeskundige Finnin. "De Russische bezetters hebben sinds de grootschalige invasie van Oekraïne meer dan duizend rechtszaken aangespannen tegen inwoners van de Krim wegens het 'in diskrediet brengen van de strijdkrachten van de Russische Federatie'. Het gaat om van alles, van symbolische vertoningen zoals het rondlopen met een Oekraïense vlag of het zingen van Oekraïense volksliederen, tot regelrechte sabotage."

Eén van de grootste verzetsgroepen, Atesj, lijkt goed georganiseerd te werken. Ze verzamelen inlichtingen over Russische militaire doelen en de beweging van Russische troepen op de Krim, en betalen daar zelfs voor. "We hebben nauwkeurige gegevens nodig over posities, opslagplaatsen, bases en routes van de bezetters. Geef de informatie door en we zullen goed betalen", schrijft de groep op sociale media. "Hoe belangrijker de informatie, hoe groter de beloning."

Hoe langer het gebied in Russische handen blijft, hoe moeilijker het voor Oekraïne wordt om terug te krijgen. Zelfs als dat ooit zou gebeuren, wordt de reïntegratie een grote uitdaging, vertelt Finnin: "Russificatie heeft een tol geëist en de herintegratie van de Krim in Oekraïne zal een complexe en diepgaande uitdaging zijn voor de komende generaties. Dat kun je niet onderschatten. Maar we moeten ook niet vergeten dat gedwongen russificatie in de geschiedenis steeds is uitgelopen op een mislukking."

Vrijdag vond een luitenant-generaal van het Russische leger de dood bij de ontploffing van een autobom. De aanslag werd in verband gebracht met de oorlog in Oekraïne. Bekijk de beelden hier: