Vijf jaar na dood George Floyd: Black Lives Matter-beweging verliest terrein

Het gebeurde op de kruising van 38th Street en Chicago Avenue in Minneapolis. Hier arresteren op 25 mei 2020 vier agenten met grof geweld één zwarte man die ervan wordt verdacht betaald te hebben met nepgeld: George Floyd. Eén van de agenten, Derek Chauvin, duwt daarbij negen minuten lang zijn knie in de nek van de 46-jarige Amerikaan, die geen lucht krijgt en overlijdt.

Een omstander streamde de laatste minuten van Floyds leven live op Facebook. De heftige beelden zijn de katalysator voor grote Black Lives Matter-demonstraties over de hele wereld. Demonstranten zijn er zeker van dat de politie enkel zo hard optrad tegen Floyd omdat hij zwart was en eisen een einde aan geweld van politie tegen burgers en een stevig debat over racistische patronen in de samenleving.

"Het was immens", herinnert VS-correspondent Erik Mouthaan zich. "Je moet bedenken dat dit niet zomaar uit de lucht kwam vallen. Al jarenlang ging het over zwarte mensen die door politiegeweld om het leven kwamen", zegt Mouthaan. "Een bekende casus van een aantal jaar eerder is de dood van Eric Garner, in 2013 in New York. Zijn laatste woorden waren dat hij geen adem kon halen: I can’t breathe. George Floyd zei precies hetzelfde tijdens zijn fatale arrestatie."

"Het feit dat een zwarte man, die vermoord werd door de politie, dezelfde woorden gebruikte als een andere zwarte man die jaren eerder om het leven kwam door de politie, dat hakte er stevig in. Ik zeg trouwens 'moord' omdat de rechtbank oordeelde dat het dat was: moord."

Een moord waarvoor politieagent Derek Chauvin in 2021 een celstraf van 22 jaar opgelegd kreeg. Hij zit vast in een federale gevangenis in Texas, waar hij naartoe is overgeplaatst nadat hij in een andere gevangenis werd gestoken door een medegevangene.

De kruising van 38th Street en Chicago Avenue heet tegenwoordig officieus George Floyd Square. Midden op de kruising verrees kort na de moord een houten beeld van een vuist, het symbool van de Black Lives Matter-beweging, dat er nog altijd staat. Ook zijn verschillende muurschilderingen, posters en vlaggen te zien die herinneren aan de man die hier vijf jaar geleden om het leven kwam.

Darnella Frazier was 17 toen ze de fatale arrestatie van George Floyds livestreamde. Ze getuigde later tegen agent Derek Chauvin:

Voor procureur-generaal van Minnesota Keith Ellison, die Derek Chauvin vervolgde, is het heilige grond, zegt hij tegen The New York Times. Hij maakt zich zorgen over de erfenis van de Black Lives Matter-protesten: "We bevinden ons in een fase van achteruitgang. De overheid is afgestapt van het idee om de relaties tussen politie en gemeenschap te verbeteren, afgestapt van het idee om ervoor te zorgen dat mensen zich gelijk voelen voor de wet en gelijk behandeld worden voor de wet."

Na de dood van George Floyd – en de daaropvolgende protesten – was er een korte opleving van antiracisme- en diversiteitsbeleid in de VS. "Er waren zelfs Democraten die opriepen tot het defunden van de politie, minder geld naar de politie", vertelt Mouthaan.

Inmiddels waait er een andere wind. "Na de pandemie lagen de criminaliteitscijfers wat hoger in de VS. Er was een gevoel van 'ons land is minder veilig geworden omdat woke, doorgeslagen Democraten de politie aan banden hebben gelegd'", zegt Mouthaan. 

Koren op de molen van Donald Trump, die kort na zijn aantreden het volledige diversiteitsbeleid afschafte. Afgelopen woensdag maakte het Amerikaanse ministerie van Justitie bovendien bekend dat meerdere rechtszaken over politiegeweld worden stopgezet. Daaronder ook de zaak over de dood van George Floyd.

"Er was een brede maatschappelijke discussie over hoe om te gaan met minderheidsgroepen, maar dat wordt nu mede teruggedraaid door Donald Trump", zegt Mouthaan.

Ook buiten het Witte Huis is de laatste jaren niet altijd succes geboekt: een wet gericht op het bestrijden van wangedrag van de politie, buitensporig geweld en raciale vooroordelen in het politiewerk, werd herhaaldelijk geblokkeerd in het Congres en ging niet door; twee jaar geleden verbood het Amerikaanse Hooggerechtshof positieve discriminatie in het hoger onderwijs.

Ondertussen is er ook een lobby gaande om agent Chauvin vrij te laten, middels een gratieverlening door Donald Trump. Onder andere het Republikeinse Congreslid Marjorie Taylor Greene schaart zich hier achter. Volgens haar kwam Floyd niet om het leven door politiegeweld, maar door een overdosis drugs, een vaker opduikende bewering, die door een autopsie in 2020 al werd ontkracht.

"We zullen zien of Trump dat doet, ik weet het niet", zegt Mouthaan over mogelijke gratieverlening. Het zal in praktijk hoe dan ook niet veel uitmaken. Mocht Trump namelijk inderdaad Chauvins straf ongedaan maken, dan komt hij nog niet op vrije voeten. "Dat komt omdat hij, naast een veroordeling op landelijk niveau, ook veroordeeld is in de staat Minnesota. De president kan niet mensen vrijlaten die op staatsniveau zijn veroordeeld."

Ook Tim Walz, de gouverneur van Minnesota, benadrukt dat Chauvin voorlopig niet vrijkomt: "Als Trump hem gratie verleent, zullen we Derek Chauvin gewoon overplaatsen om zijn gevangenisstraf in Minnesota uit te zitten", zei hij tegen de Minnesota Star Tribune.