Operatie Spinnenweb wake-upcall: 'Ook Nederland kwetsbaar voor dit soort aanvallen'
Oekraïne liet afgelopen weekend met 'Operatie Spinnenweb' zien hoe je met goedkope drones een enorme klap kan toebrengen aan andere legers. Experts zijn onder de indruk van de aanval, maar maken zich ook zorgen: als zoiets in Nederland zou gebeuren, zouden we daar helemaal niet op voorbereid zijn.
Afgelopen zondag wist Oekraïne een hele gevoelige klap uit te delen aan Rusland. Met aanvallen op vier verschillende vliegbases wist het zeker 10 vliegtuigen te verwoesten, terwijl ongeveer 10 andere toestellen zijn beschadigd. Het is een flinke klap voor de Russische luchtmacht, mede omdat de vliegtuigen duizenden kilometers buiten Oekraïne stonden.
In de onderstaande video zie je hoe Oekraïne de operatie uitvoerde.
"De manier waarop Oekraïne deze speciale operaties heeft uitgevoerd is heel knap", zegt Martijn Kitzen, hoogleraar Irreguliere Oorlogvoering en Speciale Operaties aan de Nederlandse Defensie Academie. "Het is niet alleen een signaal naar Rusland, het is ook een wake-upcall naar de rest van de wereld. Dit kan ook bij ons in Nederland gebeuren."
Dreiging in VS
"In Amerika is men bijvoorbeeld al jaren bezig met de dreiging van drones tegen onder andere vliegvelden, militaire bases en kerncentrales. Er vliegen regelmatig drones over kwetsbare vitale infrastructuur in Amerika, en ze kunnen niet traceren welk land of welke groep daar achter zit. Ze hebben ook nog geen manier gevonden om het te stoppen."
Vorig jaar maakten inwoners van de staat New Jersey zich bijvoorbeeld zorgen toen ze grote drones zagen vliegen boven hun huizen. De overheid kon niet vertellen van wie de drones waren, maar de gouverneur van de staat stelde dat ze waarschijnlijk geen dreiging vormden. Niet iedereen was het met hem eens: een congreslid uit de staat stelde dat de onbemande vliegtuigen een serieuze bedreiging vormden, en stelde voor om ze neer te schieten.
De Verenigde Staten kijken nu ook met zorgen naar de Oekraïense Operatie Spinnenweb. "Elk land dat strategische bommenwerpers, strategische raketten en opslagplekken, of strategische nucleaire onderzeeërs heeft, kijkt naar deze aanval en denkt: een stel drones vermomd als een oplegger vormen een reëel risico", zegt Jason Matheny, directeur van de Amerikaanse denktank Rand Corporation, tegen The Washington Post.
Mogelijke doelen
Kitzen legt uit dat er veel verschillende mogelijke doelen zijn in Nederland en de rest van Europa, van militaire bases tot energievoorzieningen, of de logistiek rondom wapenleveringen aan Oekraïne. "Je kunt het zo gek niet bedenken, of het is een potentieel doelwit. Dat gaat bijvoorbeeld om vliegvelden en energiecentrales, maar je kan bijvoorbeeld ook denken aan grote evenementen zoals de NAVO-top die op 24 en 25 juni in Nederland is."
"Je kan niks meer vertrouwen. Bij de Oekraïense operatie zaten er drones verstopt in een vrachtwagen die tuinhuisjes vervoerde, maar een aanval kan natuurlijk ook andere vormen aannemen. Dat is het moeilijke eraan: alles kan een doelwit zijn, en een aanval kan op veel verschillende manieren plaatsvinden."
"We zijn uitermate kwetsbaar", zegt ook Mart de Kruif, voormalig commandant der Landstrijdkrachten. "Maar gelukkig zijn we nu niet in staat van oorlog, dus voorlopig gaat er in Nederland geen aanval op grote schaal plaatsvinden. Als we wel in een staat van oorlog komen, dan komen er veel meer middelen vrij om onszelf te beschermen. Dan kunnen we bijvoorbeeld veiligheidszones instellen rondom vliegvelden."
"Maar we hebben wel echt tijd nodig om ons beter voor te bereiden", gaat De Kruif verder. "Want als er nu oorlog uitbreekt, dan zijn de luchtmacht, landmacht en marine allemaal weg om te vechten, en dan is er heel weinig meer over om Nederland te beveiligen."
Hybride dreiging of terrorisme
"We zien dat Oekraïne deze operatie uitvoert in het kader van een grote oorlog, maar het kan natuurlijk ook onderdeel zijn van een hybride dreiging of terrorisme", zegt Martijn Kitzen. Een soortgelijke aanval hoeft niet uitgevoerd te worden door een vijandige staat zoals Rusland, maar kan bijvoorbeeld ook van een groep als IS komen.
De minister van Defensie, Ruben Brekelmans, stelt dat Nederland op dit moment niet hoeft te vrezen voor een aanval op de schaal van Operatie Spinnenweb. "Onze verdediging hebben we uiteraard op orde", zei hij vandaag. Nederland is volgens hem al 'permanent waakzaam en alert', en 'we zien niet een directe aanleiding na de actie van Oekraïne om dat verder te verhogen'.
Over de bredere, maatschappelijke waakzaamheid en alertheid hebben Kitzen en De Kruif echter hun twijfels. "We zijn ons in Nederland te weinig bewust van de dreiging", zegt Kitzen. "Op het gebied van weerbaarheid valt er nog wel wat te winnen. Dat mensen zich sneller afvragen of iets wel in de haak is, als ze iets verdachts zien."
"Daarnaast is er natuurlijk de fysieke component", zegt Mart de Kruif. "Je moet middelen hebben, zoals luchtafweer en antidronesystemen. En tenslotte moet je conceptueel nadenken: hoe gaan we onze verdediging organiseren? Vroeger hadden we bijvoorbeeld een nationaal territoriaal commandant, die was verantwoordelijk voor de beveiliging van heel Nederland. Die hebben we niet meer, maar zo iemand zou kunnen helpen om een plan te maken voor als we worden aangevallen."
Een eventuele aanval kan ook veel kleiner zijn dan Operatie Spinnenweb, en hoeft niet door een land te worden uitgevoerd. "Het is nog nooit zo makkelijk geweest om zoveel schade aan te richten met behulp van technologie die je gewoon in de winkel of online kunt kopen. Iedereen kan dit doen", zegt Kitzen. "Het is onderdeel van een grotere trend, wat ook wel de 'democratisering van geweld' wordt genoemd." Om onder andere zulke dreigingen in de toekomst te voorkomen investeren Europese landen steeds meer geld in defensie.
