Geweld Zweedse bendes verspreidt zich: tieners grens over voor criminele klussen

Ikea, knäckebröd en Abba. Het zijn allemaal heel onschuldige dingen waar veel mensen Zweden mee zullen associëren. Maar inmiddels is bendegeweld daar misschien ook wel onderdeel van, we horen er al tijden over. Nu blijkt dat het geweld gepleegd wordt door soms heel jonge tieners, én gaat het ook nog eens de Zweedse landsgrenzen over.

Voor we daarop inzoomen, eerst even terug naar de oorsprong van dat geweld. Die ligt vaak in de buitenwijken van de grote steden, waar veel migranten wonen en waar de integratie niet altijd even goed is gegaan. 

"Neem hoofdstad Stockholm", vertelt Zweden-deskundige Petra Broomans. "Als je vanuit het Centraal Station de metro pakt en je stapt bij de allerlaatste halte uit, dan kom je in de betreffende wijken. Die zijn in de jaren 60 neergezet door de sociaaldemocratische regering met het idee om de arbeidersklasse lichte, functionele appartementen te geven. Alle voorzieningen waren er. In de jaren daarna kwamen migrantenstromen op gang. Veel migranten werden in die wijken gezet."

Arbeiderswijken worden migrantenwijken

"De Zweedse arbeidersklasse trok er daarom weg, met als resultaat dat vaak alleen migranten overbleven die hun eigen community gingen vormen. Er was geen urgentie om de Zweedse taal te leren en ze kwamen daarom dus ook lastiger aan een baan. En zonder baan lonkt het grote geld dat geboden wordt om 'klusjes' op te knappen voor bendes", zegt Broomans.

En dat gebeurt dus volop. Nergens in Europa zijn er zoveel schietpartijen als in Zweden. Een tijd geleden waren de daders vaak ook al jong, denk aan twintigers, maar inmiddels zijn ze nog veel jonger dan dat. Bendes ronselen steeds vaker tieners om anderen te mishandelen of te vermoorden.

Kindsoldaten van 13 jaar oud

Het gaat om kinderen die soms nog maar 12 of 13 jaar oud zijn. Volgens de politie van de Zweedse stad Uppsala was in 2023 de helft van de mensen die werd gearresteerd vanwege bendegeweld, jonger dan 18. 'Kindsoldaten', worden ze ook wel genoemd.

Ook slachtoffers zijn vaak erg jong. "Laatst was er een rechtszaak waarbij tieners werden veroordeeld voor de moord op twee 14-jarige jongens", zegt Broomans. "Jonge mensen worden overgehaald alsof het een spelletje is. Ze krijgen zeer hoge bedragen geboden, waarmee ze veel meer kunnen verdienen dan met een krantenwijk."

Dat bendes steeds vaker kiezen voor kinderen heeft meerdere oorzaken. "Ze zijn makkelijk te ronselen. Op straat bij groepjes hangjongeren, maar ook online. En er zijn minder consequenties als ze worden gepakt. Als je als volwassene wordt berecht, dan ben je de Sjaak. Maar kinderen vallen niet onder het recht voor volwassenen. Ze worden in apps verleid met teksten als: 'Als je wordt gepakt, dan hoef je niet bang te zijn, want je gaat als kind hooguit twee dagen de cel in en dat houd je wel vol.'"

10.000 euro en een pistooltje

De bedragen die de tieners geboden krijgen, zijn fors. Op een persconferentie van de Deense politie, vorig jaar, kwam naar buiten hoe zo'n 'advertentie' eruitziet. 'Gezocht: iemand die volgende week in Kopenhagen een klusje wil doen', stond er. "Bij 10.000 euro staat een pistooltje, bij 5000 euro een bommetje. En voor overnachting en eten wordt gezorgd", aldus de Deense politie.

Want ook Denemarken heeft last van de Zweedse 'kindsoldaten'. Steeds vaker worden in Kopenhagen en andere Deense steden mensen vermoord door Zweedse daders. De Deense minister van Justitie noemde het vorig jaar 'angstaanjagend' en het maakte hem 'echt heel boos'.

Denemarken controleert treinpassagiers die uit Zweden komen daarom meer dan voorheen en ze willen gezichtsherkenning invoeren. Ook Noorwegen maakt zich zorgen om het bendegeweld bij hun buurland. Steeds vaker zien ze dat Zweedse tieners de grens oversteken om in Noorwegen 'klusjes' op te knappen. Beide buurlanden roepen Zweden dan ook op snel een einde te maken aan het geweld. 

En nu dus mogelijk ook het Brabantse Oosterhout. Daar werden deze week twee mannen en een vrouw uit Zweden opgepakt die verdacht worden van betrokkenheid bij een dodelijk schietincident, eind maart.

'Ground zero van moordindustrie'

Er is niet alleen angst voor de Zweden zelf. "In Nederland gaat het in Oosterhout natuurlijk echt om Zweedse verdachten, maar de vrees is dat criminelen uit andere landen het geweld in Zweden gaan kopiëren", zegt Broomans. "En dat is ook Europol opgevallen. Zij hebben het over 'een Zweeds fenomeen dat zich als een bosbrand verspreidt', een 'ground zero van deze moordindustrie.'"

Daarom is er binnen Europol een groep opgericht die zich specifiek richt op geweld door en het ronselen van jongeren voor criminele activiteiten. Die groep staat onder leiding van Zweden, omdat zij de meeste ervaring met dit soort geweld hebben. Andere landen die zich hebben aangesloten vrezen dat het Zweedse geweld overslaat. Het gaat om België, Denemarken, Finland, Frankrijk, Duitsland, Noorwegen en Nederland.

Gericht op criminelen, soms vergismoorden

De meeste moorden zijn afrekeningen binnen het criminele circuit. Zo is het tenminste bedoeld. Vergismoorden komen echter regelmatig voor. In Zweden is dat al vaak gebeurd en ook de moorden in Oosterhout zijn dat mogelijk.

De nabestaanden en advocaat van de slachtoffers gaan daarvan uit. De slachtoffers waren geen onbekenden in het criminele circuit, maar mogelijk was de aanslag gericht op een andere drugscrimineel uit Oosterhout, zeiden meerdere bronnen tegen RTL Nieuws eerder dit jaar.