Oekraïne gaat wapens exporteren: 'Getest in echte oorlogssituaties'

Sinds het begin van de Russische invasie in februari 2022 gaf de Oekraïense overheid geen exportvergunningen meer aan wapenproducenten. Daar komt nu verandering in. Oekraïne loopt voorop in de ontwikkeling van nieuwe drones, en kan deze goed verkopen in het buitenland.

Oekraïne heeft een groot voordeel: het gebruikt de wapens zelf op het slagveld, en heeft dus bewijs dat ze werken. "Dit zijn krachtige systemen die in echte oorlogssituaties zijn getest", zei president Zelensky onlangs. Wapenproducenten uit zijn land staan al lange tijd te trappelen om hun materieel te exporteren.

Het land zet in op een 'gecontroleerde export', wat betekent dat niet alle defensiebedrijven mogen exporteren. Er zullen beperkte aantallen wapens mogen worden verkocht.

"Ik weet zeker dat de opening van wapenexport heel belangrijk wordt voor Oekraïne", vertelt de Oekraïense militair analist Oleksandr Kovalenko aan RTL Nieuws. "De wapenproductie neemt steeds verder toe, er openen meer productielijnen."

Maar er gaat tijd overheen voordat een productielijn is gebouwd, legt Kovalenko uit. Tegen de tijd dat een nieuwe wapenfabriek klaar is, heeft het Oekraïense leger misschien alweer een ander type wapen nodig. "De oorlog is heel dynamisch, en de spelregels veranderen steeds."

Met als gevolg dat Oekraïne wapens produceert die nu niet hard nodig zijn tegen Rusland, maar die andere landen misschien wel willen kopen. "Anti-tank systemen zijn nu bijvoorbeeld minder relevant dan in 2022", zegt Kovalenko. "Dan is het logisch om die wapens te exporteren, omdat er in andere landen wel vraag naar is."

"Een goed ontworpen wapenexportsysteem stelt bedrijven in staat meer geld te verdienen, wat betekent dat ze meer kunnen investeren in technologie en productie", schrijft Bohdan Myrosjnitsjenko, hoofdredacteur van de Oekraïense militaire nieuwssite Oboronka.

Uiteindelijk moet het leger ook weer profiteren: als Oekraïense defensiebedrijven meer verdienen, kunnen ze meer geld steken in onderzoek en innovatie.

"Dit is goed voor de Oekraïense economie, want ze liggen aan het financiële infuus", zegt defensiedeskundige Patrick Bolder van het Haags Centrum voor Strategische Studies. "En als Oekraïne wapens exporteert, laat het ook zien dat het Europa wat te bieden heeft. Zo worden de verhoudingen wat gelijkwaardiger."

"Oekraïne implementeert de meest actuele lessen", gaat Bolder verder. "Ik krijg nog niet de indruk dat Nederland veel van Oekraïne gaat kopen, maar er is wel steeds meer samenwerking. Wij leren hoe zij dingen maken, en ook hoe de Oekraïners hun productie opschalen."

"Nederland hoeft nu niet enorm veel drones te kopen, want daarvoor gaat de innovatie te snel. Wat je nu koopt, is over een jaar alweer verouderd. Maar we moeten wel op de hoogte blijven. En als we ze ooit nodig hebben, moeten we snel kunnen opschalen."

De wapenhandel kan ook zorgen voor een meer gelijkwaardige relatie met Amerika. Vorige maand suggereerde president Zelensky nog dat de Amerikanen de felbegeerde Tomahawk-raketten zouden kunnen leveren aan Kyiv, in ruil voor Oekraïense drones.

"Ze hebben een hele goede drone", zei Trump toen nog, maar een ruildeal is er vooralsnog niet.

"De creativiteit is in Oekraïne erg groot", vertelt Bolder. "Ze zijn in staat om hun wapens steeds weer te verbeteren. Oekraïense drones krijgen bijvoorbeeld steeds meer bereik en grotere explosieve ladingen."

Oekraïne produceert dit jaar naar verwachting zo'n 4,5 miljoen drones, die grotendeels door het eigen leger worden aangekocht. Als bedrijven ook in het buitenland kunnen verkopen, kan die productie nog veel verder stijgen.

"Oekraïne heeft de capaciteit om de productie op te voeren tot 8-10 miljoen drones per jaar", schrijft de Amerikaanse denktank Jamestown Foundation. "Het Oekraïense parlement heeft een lijst opgesteld van landen waarnaar Oekraïense militaire producten mogen worden geëxporteerd, waarbij prioriteit wordt gegeven aan NAVO- en EU-lidstaten."

Er wordt ingezet op de export van drie verschillende soorten drones, zegt Zelensky: de zogeheten FPV drones, interceptor drones en deep-strike drones.

FPV drones zijn aanvalswapens die doorgaans op minder dan twintig kilometer van een tegenstander worden ingezet. Ze zijn goedkoop, en worden bestuurd door een militair die op een schermpje kan zien waar hij vliegt. Dit lijkt het meest op de drones die je in een elektronicawinkel kan kopen, maar dan vaak uitgerust met explosieven.

Interceptor drones zijn verdedigingsmiddelen, bedoeld om vijandige drones onschadelijk te maken. Ze vliegen af op vijandelijke drones, en veroorzaken een explosie in de lucht. Een meerderheid van de Russische drones die afvliegen op Oekraïense steden, wordt nu volgens Oekraïne met deze interceptors uitgeschakeld.

Deep-strike drones worden gebruikt om schade aan te richten op lange afstand, ver achter vijandelijke linies. Oekraïne gebruikt ze bijna dagelijks om bijvoorbeeld Russische militaire voorzieningen en oliedepots te raken. Met zulke drones zou er dit weekend een oliepijpleiding zijn geraakt in de buurt van Moskou, zo'n 400 kilometer van de Oekraïense grens.

Binnen Oekraïne klinken er ook lichte zorgen over de export van wapens, omdat het proces wel eerlijk moet verlopen. De overheid kan kiezen welke wapenproducenten een exportlicentie krijgen, en welke niet.

"Er zou een controlerende instantie moeten zijn, een controlerende instelling", zegt Kovalenko. "Anders kan het gebeuren dat exportcontracten niet volgens een eerlijk systeem worden verdeeld, maar dat corruptie daar een rol gaat spelen."