Wat te doen met 14 miljard? Ierland weet het niet: 'Geld legt geen wegen aan'
Bijna 14 miljard euro ontvangen en daar problemen mee hebben: voor Ierland geldt deze situatie. Eerder deze week werd duidelijk dat het land een enorme smak belastinggeld tegoed heeft van het Amerikaanse techbedrijf Apple. Waar politieke partijen en Ieren wel raad lijken te weten met het geld, is de praktijk weerbarstiger.
Het land krijg meer geld binnen dan het uit kan geven. Voor 2024 wordt een begrotingsoverschot van ruim acht miljard euro voorspeld. En daar zit het geld van Apple nog niet eens bij, want dat komt volgend jaar. De miljarden kunnen niet zomaar aan bijvoorbeeld onderwijs, infrastructuur en zorg besteed worden.
"Anders raakt de economie oververhit", zegt correspondent Anne Saenen. De Ierse begrotingswaakhond heeft hier al voor gewaarschuwd, vertelt zij.
Waarom krijgt Ierland geld van Apple?
Het Europees Hof van justitie, de hoogste EU-rechter, heeft deze week besloten dat het Amerikaanse bedrijf een recordbedrag van 13 miljard euro, plus rente, aan niet-betaalde belastingen alsnog moet aftikken. Het Europese hoofdkantoor van Apple zit in het Ierse Cork.
In 2016 oordeelde de Europese Commissie, na jarenlang onderzoek, dat Apple in de periode van 2003 tot en met 2014 te weinig belasting had betaald over zijn Europese winsten. Dat gebeurde dankzij een deal met de Ierse belastingdienst. Er was sprake van ongeoorloofde staatssteun die terugbetaald moet worden.
Apple en ook Ierland hebben zich hiertegen verzet, maar kregen dus ongelijk.
Het is niet zo dat er geen problemen zijn in Ierland, vertelt econoom Han de Jong, die al decennialang in Ierland woont. "Hoewel er flink wordt gebouwd is er ook sprake van een woningtekort, het openbaar vervoer kan beter, hoofdstad Dublin heeft last van congestie door de vele auto's en ook de zorg kan wel geld gebruiken."
Zakken geld leggen geen wegen aan
En toch is het miljardenbedrag niet de oplossing, zegt de voormalig hoofdeconoom van ABN AMRO. Het komt er volgens hem simpel gezegd op neer dat zakken geld geen wegen aanleggen of extra handen aan het bed zijn. "Op dit moment is de werkloosheid in Ierland al laag, waardoor het niet makkelijk is om personeel te vinden voor de investeringen."
"Door het doen van investeringen neemt de inflatie alleen maar meer toe", vervolgt De Jong. "Wat dus kan zorgen voor oververhitting. En dat is een probleem." Door inflatie zullen de arbeidstekorten verder toe kunnen nemen en stijgen de prijzen van allerlei dingen. "Ierland zou er meer bij gebaat zijn als Apple tienduizend werknemers stuurt", grapt hij.
Dit betekent overigens niet dat Ierland het geld maar in de zee moet gooien. "Ierland kan het geld bijvoorbeeld steken in het sovereign wealth fund." Een beleggingsfonds van de staat dat inkomsten voor de lange termijn moet garanderen.
Het 'Apple-geld' is in ieder geval al een politiek instrument, constateren De Jong en Saenen. En dat komt volgens hen door de verkiezingen die begin volgend jaar georganiseerd worden.
Olympische Spelen of ruimteprogramma?
"De Ierse regering wil het geld het liefste uitgeven aan het terugdringen van de staatsschuld. Oppositiepartijen doen beloftes over bijvoorbeeld onderwijs, zorg, sociale huisvesting", zegt Saenen. Maar de 'enthousiastelingen' zijn dus al gewaarschuwd door de begrotingswaakhond.
Bijzondere voorstellen zijn er ook, ziet Saenen. Het organiseren van de Olympische Spelen en 'het oude plan' om een brug tussen Ierland en het Verenigd Koninkrijk aan te leggen. Het radiostation Newstalk had het zelfs over een ruimteprogramma. "In Ierland grossieren ze in het bedenken van gekke dingen, maar uiteindelijk overheerst de realiteitszin", zegt De Jong.
Belastingparadijs Ierland
Ierland geldt al jaren als belastingparadijs voor bedrijven. Dit kwam door de relatief lage vennootschapsbelasting (ook wel winstbelasting) daar. De komst van bedrijven legde Ierland geen windeieren, en hielp het land te herstellen van de gevolgen van de financiële crisis.
Onder zware internationale druk is de vennootschapbelasting nu toch verhoogd. Toch zal Ierland volgens De Jong altijd een aantrekkelijk vestigingingsplaats blijven voor bedrijven. "Ierland is nu het enige EU-land waar de voertaal Engels is, heeft een goed opgeleide bevolking, een goed juridisch systeem en een flexibele arbeidsmarkt", legt hij uit.