Nog maar één piloot in de cockpit in de toekomst? Vliegvakbonden zijn fel tegen

'Continu werken aan veiligheid is geen overbodige luxe, maar bittere noodzaak' en 'nieuwe technologie moet gericht zijn op het verbeteren van de veiligheid', valt te lezen in het Veiligheidsakkoord van de luchtvaartbranche. Geen speld tussen te krijgen, maar de vliegreiziger mag toch hopen dat dit al de praktijk is in de branche. 

Boodschap voor passagiers en fabrikanten

''Zeker", benadrukt de woordvoerder van de Vereniging Nederlandse Verkeersvliegers (VNV). De zorgen zitten 'm in bepaalde ontwikkelingen in de luchtvaart. Het steeds drukker wordende luchtruim en ideeën om met één piloot minder te vliegen worden expliciet genoemd. "Onze passagiers moeten weten dat wij voor veiligheid staan."

Het is ook een signaal aan de vliegtuigindustrie. "Dat wij alleen nieuwe technologie willen die vliegen veiliger maakt." Volgens de vakbond is dat niet vanzelfsprekend. Er zijn meerdere fabrikanten, waaronder Airbus, bezig met het ontwikkelen van technologie waardoor er minder piloten in de cockpit nodig zijn. 

Ook is de EASA, het Europese agentschap dat zich bezighoudt met wetgeving omtrent veiligheid in de luchtvaart, betrokken bij een onderzoek hiernaar. 

'Nu het juiste moment'

Dat de bezetting in de cockpit op de agenda staat, is reden om er nu aandacht voor te vragen, vertelt Piet Visser, voorzitter van de Nederlandse Vereniging van Luchtvaart Technici (NVLT). "Dit is het moment om iets van ons te laten horen", zegt hij. 

Ook buiten Nederland roeren de critici zich. Vorig jaar werd al de wereldwijde campagne 'Safety Starts with 2' uitgerold en in september startte de Europese 'One means none-campagne', waarbij wordt opgeroepen om niet met één piloot te gaan vliegen. 

"De insteek van de plannen om met minder piloten of met één piloot te vliegen, is niet veiligheid", zegt Visser. "Tot nu toe kwamen innovaties de veiligheid ten goede. Kostenbesparingen lijken nu het doel." 

"Mocht het ooit goedkoper én veiliger zijn, dan kan het misschien", vervolgt de man die luchtvaarttechnici vertegenwoordigt. Zover is het nu zeker niet volgens hem. "Op 8 van de 10 vluchten gebeurt er iets onverwachts met de computer. Vaak kleine dingen hoor, maar we mogen blij zijn dat piloten die problemen kunnen oplossen." 

'Meerdere piloten nodig'

De recente geschiedenis heeft volgens Visser uitgewezen dat het nog steeds noodzakelijk is om met meerdere piloten in de cockpit te vliegen, hoe veilig de luchtvaart ook is. Hij verwijst naar Qantas-vlucht 32 in 2010, waarbij een motor uiteenviel en de piloten het vliegtuig toch veilig aan de grond kregen. Toen zaten er zelfs vijf piloten in de cockpit. 

Luchtvaartdeskundige Joris Melkert (TU Delft) snapt, mede vanwege de Europese initiatieven, waarom de vakbonden argwanend zijn. Toch vindt hij de link die nu wordt gelegd tussen veiligheid en maar één piloot in de cockpit 'te kort door de bocht'. 

'Piloten vliegen gemiddeld maar 3 tot 6 minuten per vlucht'

"Onderzoek alles en behoud het goede", is de spreuk die Melkert koppelt aan de onderzoeken die worden gedaan. Hij vertelt dat meerdere piloten tijdens een vlucht voorlopig nog hard nodig zijn. "Ook al vliegen ze per vlucht gemiddeld maar 3 tot 6 minuten echt zelf."

"Apparatuur in de gaten houden en beslissingen maken als er boven conflictgebieden gevlogen wordt", noemt Melkert als voorbeelden van cruciale taken waarbij meerdere piloten bij betrokken moeten zijn. 

Toch denkt hij dat piloten langzamerhand uit de cockpit zullen verdwijnen, als dat kan. "Er moet continu worden afgevraagd hoe vaak het mis mag gaan en wat een acceptabel niveau van veiligheid is. Pas als die vraag naar tevredenheid beantwoord is, kunnen we de volgende stap nemen."

Koudwatervrees?

De vraag of het niet een beetje koudwatervrees is, zoals bij bijvoorbeeld zelfrijdende metro's en auto's, beantwoordt Visser met een 'nee'. "In een metrosysteem zitten er genoeg fysieke waarborgen in het systeem die ervoor kunnen zorgen dat een metro veilig tot stilstand kan komen. In een vliegtuig heb je die externe vangnetten niet."

Vroeger ging er ook een boordwerktuigkundige mee aan boord tijdens een vlucht. Ook die baan is toch verdwenen? "Maar dat ging niet ten koste van de veiligheid", weerlegt Visser. Volgens hem is de actie niet uit angst voor baanverlies. 

"Voordat echt de hele vlucht met maar één piloot gevlogen kan worden, zijn de huidige vliegers wel met pensioen", bevestigt Melkert. 

De VNV heeft de publiekscampagne 'Ik wil veilig vliegen' in februari al uitgerold en sindsdien handtekeningen verzameld. Deze petitie wordt aangeboden aan minister Barry Madlener van Infrastructuur en Waterstaat.  

Corendon en TUI tekenen niet 

De actie gaat nu 'Fase 2' in. Dit houdt onder meer in dat VNV alle burgerluchtvaartmaatschappijen met een basis in Nederland heeft opgeroepen om het Veiligheidsakkoord te ondertekenen. Tot nu toe hebben KLM en Transavia dat gedaan. Corendon, TUI Nederland en Easyjet doen nog niet mee. 

Volgens Corendon en Tui voegt het ondertekenen van het Veiligheidsakkoord niets toe. "Nieuwe werkwijzen of procedures of technieken worden alleen geïmplementeerd onder de voorwaarde dat een veilige vluchtuitvoering mogelijk is en blijft. Dat is ook voor TUI volstrekt logisch. We voeren hierover al gesprekken en maken afspraken met de VNV", aldus TUI.

'Geen concessies op veiligheid' 

"We accepteren nieuwe technologie alleen als die vliegen veiliger maakt, en dit is ook iets wat we regelmatig met onze piloten en crew bespreken", meldt Corendon. Net als de concurrenten benadrukt ook deze maatschappij geen concessies aan de veiligheid te doen. Easyjet heeft niet gereageerd. 

Dat sommige maatschappijen het initiatief niet hebben getekend, snapt Melkert wel. "Vliegen is de afgelopen jaren alleen maar veiliger geworden." 

Reacties KLM en Transavia

De grootste luchtvaartmaatschappij van Nederland, KLM, heeft het Veiligheidsakkoord wel ondertekend. Het bedrijf wil alleen innovaties 'introduceren die de veiligheid van onze passagiers echt verbeteren'. 

"Op dit moment zijn er binnen KLM geen initiatieven op het gebied van single pilot operations", laat het bedrijf weten. "Veiligheid staat bij ons te allen tijde bovenaan. Daarom volgt KLM de onderzoeken over dit onderwerp met belangstelling en wachten wij de resultaten af."

Transavia, het zusterbedrijf van KLM, laat zich in soortgelijke bewoordingen uit. "Veiligheid voor onze passagiers en bemanningsleden is de hoogste prioriteit bij Transavia. Daar doen we geen concessies in."