Jelle (29) liep hersenletsel op na val van fiets: 'Draag een helm, dat is niet stom'
Een bloeding in zijn hersenstam en hersenschors en meerdere hersenkneuzingen; na een val van zijn fiets lag Jelle van Heiningen (29) uit Leidschendam bijna een maand in coma. Hij liep niet-aangeboren hersenletsel op en is drie jaar later nog verre van de oude. Zijn boodschap voor eigenlijk iedereen: "Zet een fietshelm op. Dat is niet stom of iets om je voor te schamen."
Jelle schampte die novemberavond in 2019 met zijn stuur een boom en viel. Met zijn achterhoofd kwam hij terecht op de stoeptegels. Dat bleek allemaal uit politieonderzoek. Zelf wist hij niets meer van de val, toen hij na vier weken in het ziekenhuis wakker werd.
"Ik kan me alleen flarden herinneren van de weken nadat ik was ontwaakt. Als ik bezoek kreeg, was ik dat een paar minuten later alweer vergeten", vertelt Jelle aan RTL Nieuws. Op de vraag wat hij vervolgens allemaal opnieuw moest leren, antwoordt hij: "Wat niet? Lopen bijvoorbeeld. Eerst zat ik in een rolstoel, daarna liep ik met een rollator, toen met een stok en nu weer meestal los. Eten kon ik na die weken in coma ook niet meer, ook dat moest ik weer aanleren."
Uit cijfers die kenniscentrum VeiligheidNL vandaag publiceerde, blijkt dat 88.800 fietsers vorig jaar op de spoedeisendehulpposten in Nederland terechtkwamen. Zo'n 57.000 van hen hadden ernstige verwondingen. Een kwart weer daarvan had hersenletsel: de spoedposten zagen gemiddeld dus zo'n 40 fietsers per dag met hersenletsel.
Ook neurologen roepen op: draag een fietshelm
Een deel van al dat hersenletsel kan met een fietshelm voorkomen worden, denken veel artsen. Neuroloog-intensivist Marcel Aries van het Maastricht UMC bijvoorbeeld. "We hebben bijna dagelijks te maken met patiënten met hersenletsel door fietsongelukken en zien de gevolgen van het niet dragen van een fietshelm terug op de scans van het hoofd. Dat gaat om breuken, bloedingen en ernstige kneuzingen."
Dit soort letsel kan levenslang voor klachten zorgen als overprikkeling, geheugenproblemen, concentratiestoornissen en vermoeidheid. Een groep artsen, de Hersenstichting en het HersenStrijdfonds organiseren morgen – voor de tweede keer – de Landelijke Dag van de Fietshelm, om de hoofdbeschermer te promoten.
Jelle was twee dagen voor zijn val 26 jaar geworden. Hij deed een hbo-studie en wilde radiologisch laborant worden. Maar binnen een paar extreem ongelukkige seconden ging hij van fulltime student naar fulltime patiënt. "Ik heb na acht weken ziekenhuis nog maanden in revalidatiecentra gewoond."
Nog altijd zijn de gevolgen van zijn val daar: "Ik heb tremors, trillingen in mijn nek en rechterarm. Daardoor kan ik niet meer schrijven of typen met rechts. Ik leer alles met links, maar dat is best lastig. Ik loop weer los, zonder hulpmiddelen. Fietsen doe ik op een driewieler, want mijn evenwicht is minder dan voor het ongeluk."
En er zijn mentale klachten: "Mijn geheugen is niet zo goed als het was. En het gaat soms allemaal wat minder snel ik mijn hersenen. Ik heb voor alles meer tijd nodig.'
Kleine prijs
Er is een leven voor en een leven na de val. "Eén moment heeft alles veranderd, voor altijd. Ik kan de tijd niet terugdraaien, hoe graag ik ook zou willen. Wel kan ik anderen vertellen wat mij is overkomen, in de hoop dat zij het anders doen."
Anders doen betekent: een fietshelm opzetten. Niet verplicht en ook niet gebruikelijk in Nederland, hooguit bij kleine kinderen: "Ik denk dat mensen zich ervoor schamen, het stom vinden zo'n ding op te doen. Maar het is niet stom. Het is verstandig, een kleine prijs om te betalen."
Jelle hoopt vurig dat de fietshelmcampagne gehoord wordt. Zelf knokt hij ondertussen verder om vooruit te blijven komen. Zestien uur per week doet hij vrijwilligerswerk, onder meer als taalmaatje en in een wijkcentrum in de buurt. "Maar ik denk dat er nog meer inzit, ik bereik nog steeds dingen."
Niet perfect
Hij hoopt in de toekomst weer betaald te kunnen werken en als ervaringsdeskundige lotgenoten te begeleiden. "Ik loop anders, ik praat anders. Maar dat houdt me niet tegen. Het gaat er niet om dat je perfect bent, maar dat je je tekortkomingen overwint."
De cijfers
De verwachting is dat de komende jaren veel meer ernstige ongelukken met fietsers gebeuren. Dat blijkt uit prognoses van de Stichting Wetenschappelijk Onderzoek Verkeersveiligheid, in opdracht van het ministerie van Infrastructuur. Onderzoekers voorzien tussen nu en 2040 een toename van zo'n 80 procent zware fietsongelukken waar geen motorvoertuig bij betrokken is.
Het aantal ouderen neemt toe. Zij kiezen vaker voor de fiets en blijven ook langer fietsen. En die ouderen zijn een belangrijke risicodoelgroep waar het gaat om ernstige fietsongelukken.
CBS publiceerde vandaag cijfers over verkeersdoden in 2022. Met 737 was het aantal veel hoger dan het jaar ervoor: 582.
Vorig jaar kwamen er 291 fietsers om het leven. Dat zijn er 84 meer dan in 2021 en het is het hoogste aantal sinds 1996. Toen werd begonnen met registreren.
Minister Mark Harbers van het Ministerie van Infrastructuur en Waterstaat laat weten dat nader onderzoek rond verkeersveiligheid en het vergroten daarvan volgt. Hij zegt tegen RTL Nieuws vooralsnog niet voor een helmplicht te zijn.