Drugsbeleid inconsequent: burgemeesters verdeeld over sluiting drugspanden

Het zogeheten waterbedeffect kan daarvan het gevolg zijn: criminelen gaan zich verplaatsen, en de netwerken die erachter zitten, worden niet opgerold. 

De grote verschillen in de aanpak van drugspanden zijn in kaart gebracht door RTL Nieuws. De onderzoeksredactie sprak met 24 burgemeesters en gemeenten door het hele land. Uit die rondgang blijkt dat het drugsbeleid per gemeente sterk verschilt. 

'We pikken dit niet'

Als een lab of een hennepkwekerij wordt opgerold, kan de burgmeester een woning sluiten. In de hoop dat het weer rustig wordt in de wijk. De eigenaar mag er dan niet meer in. Een burgemeester die duidelijk voorstander is van de harde lijn, is Jan Boelhouwer van gemeente Gilze en Rijen. "Ik gebruik het instrument van het sluiten van panden om aan de buurt te laten zien dat we dit niet pikken", zegt hij.

Ook Venlo is streng. Burgemeester Scholten legt uit waarom hij altijd direct een pand sluit: "Zo probeer ik de buurt weer rustig te krijgen. En ik hoop dat het een preventieve werking heeft." Hij vindt dat burgemeesters niet naïef moeten zijn en consequent moeten optreden.

Een harde aanpak is ook het beleid van onder andere de gemeentes Haarlem, Almelo en Terneuzen.

Flinke stijging

RTL Nieuws vroeg bij de benaderde gemeentes ook cijfers op van sluitingen. Op meerdere plekken blijkt het aantal gesloten panden de afgelopen jaren meer dan verdubbeld.

Rakkers of stakkers?

Er zijn ook burgemeesters die juist geen panden willen sluiten en een andere aanpak zoeken, zoals de burgemeester van Voorst, Jos Penninx. "Ik wil geen crimefighter zijn die slaat. Ik wil graag met overtuigingen mensen op de goede weg helpen", zegt hij. Het straffen moet volgens hem door justitie gebeuren. Hij wil voorkomen dat mensen juist meer problemen veroorzaken doordat ze op straat zijn gezet.

In Emmen twijfelen ze op dit moment over hun tot nu toe harde aanpak. Burgemeester Van Oosterhout: "Pakken we zo niet juist de stakkers in plaats van de rakkers? In de praktijk blijken het vaak de stakkers te zijn, de katvangers aan het einde van een criminele keten. De echte criminelen krijgen we zo vaak niet te pakken."

Ook de gemeentes Tiel, Westerveld en Brummen vertellen aan RTL Nieuws dat ze voorstander zijn van een zachtere aanpak. 

'Criminelen zijn niet achterlijk'

Hoogleraar sanctierecht Henny Sackers haalt het waterbedeffect aan als een mogelijk risico. "Criminelen zijn natuurlijk niet achterlijk. Zij kijken ook in welke gemeente de burgemeesters het strengst zijn. Als er dan genoeg kwekerijen worden opgerold, verplaatsen ze hun activiteiten naar gemeenten waar ze makkelijker hun gang kunnen gaan."

Er moet één beleid komen, vindt Sackers. Volgens hem is de harde lijn niet per se beter. "Burgemeesters die voor een zachte aanpak gaan, hebben geen slappe knietjes. Die hebben heel goed nagedacht over hun beleid."

Verschillen nog groter

Deze week kondigde minister Grapperhaus van Justitie een nieuw wetsvoorstel aan waarmee burgemeesters sneller kunnen optreden wanneer bijvoorbeeld wapens gevonden worden. Zo wordt de wet stapje voor stapje verruimd. 

Begin dit jaar is de wet bijvoorbeeld nog aangepast, waardoor woningen nu ook gesloten mogen worden als er geen drugs zijn gevonden, maar wel grondstoffen of speciale lampen voor een wietkwekerij. 

Maar verschillende burgemeesters hebben bezwaar tegen die steeds verdere uitbreiding van hun bevoegdheden. Zoals Willem Gradisen, de burgemeester van Mook en Middelaar: "Sluiten omdat er een vuurwapen in een woning gevonden is, is niet aan de burgemeester. Ik moet alleen sluiten als er een gevaar is voor de openbare orde. Dat is bijvoorbeeld brandgevaar bij een wietplantage. Maar bij vuurwapens zie ik dat niet direct. Daar moet justitie tegen optreden, niet ik."

'Het moet niet'

Minister Ferd Grapperhaus van Justitie en Veiligheid denkt dat de meeste burgemeesters blij zijn met zijn nieuwe wetsvoorstel over vuurwapens en explosieven in woningen: "Het is een bevoegdheid, geen verplichting. Maar ik denk dat het echt kan bijdrage aan de veiligheid in een gemeente."

Op de kritiek van sommige burgemeesters dat het meer een taak van politie en justitie is, zegt Grapperhaus dat die er voor de opsporing zijn. Maar soms is er nog geen verdachte in beeld. "En dan moet je wel in kunnen grijpen. En daar heb je echt de burgemeester voor nodig," aldus Grapperhaus.

Drugslabs en explosieven

• Ondergronds drugslab: in de gemeente Gilze en Rijen werd eind 2018 een ondergronds drugslab gevonden, midden in een woonwijk. De burgemeester sloot het pand voor een jaar. De eigenaar van het pand is inmiddels veroordeeld tot een gevangenisstraf.
• Explosieven in woonwijk: buurtbewoners in Nieuwegein konden vorig jaar tijdelijk hun straat niet in omdat voor een woning twee explosieven werden gevonden. Vlak daarvoor was die rijtjeswoning beschoten. De burgemeester sloot het huis voor drie maanden. Inmiddels zijn die bewoners weer terug in hun huis.

Burgemeester in de frontlinie

Verschillende burgemeesters zeggen tegen RTL Nieuws dat ze het gevoel hebben dat zij taken moeten uitvoeren die eigenlijk voor politie en justitie zijn. Vanwege tekorten zouden die te weinig doen tegen criminelen in de wijk, waardoor het naar de burgemeesters geschoven wordt. 

Burgemeester Hans Beenakker van Tiel heeft het gevoel regelmatig in zijn eentje in de frontlinie te staan. "We moeten de problemen samen aanpakken. Dat willen politie en justitie ook. Maar door capaciteitstekorten gebeurt dit nu niet."