Omstreden Oeganda-plan minister Klever kwam niet uit de lucht vallen
Aan het idee van minister Klever (Ontwikkelingshulp en Buitenlandse Handel) om uitgeprocedeerde asielzoekers op te vangen in Oeganda ging een grondige ambtelijke voorbereiding vooraf. Bij een bezoek aan het land vorig jaar oktober opperde de minister haar 'Oeganda-plan'. Dat kwam niet uit de lucht vallen, blijkt uit documenten die zijn vrijgegeven na een Woo-verzoek van RTL Nieuws.
Bij het ministerie van Buitenlandse Zaken wordt al sinds 2023 nagedacht over zogenoemde 'terugkeer-hubs' of veilige havens waar uitgeprocedeerde asielzoekers heen zouden kunnen. Concrete landen zijn daarbij nog niet in beeld.
Als er kort na het aantreden van minister Klever vorig jaar zomer plannen zijn voor een werkbezoek aan Oeganda, zien ambtenaren dit als een uitgelezen kans: dat land zou misschien wel een geschikte kandidaat zijn voor een eerste concrete proef. Als dat lukt, zou dat van Nederland een koploper kunnen maken in de Europese Unie, omdat er nog geen succesvolle pilots zijn.
Meteen enthousiast
De minister krijgt het advies om het idee op te werpen tijdens haar bezoek aan Oeganda. Klever is meteen enthousiast. Begin september gaan ambtenaren aan de slag. Veel tijd is er niet. Het bezoek staat gepland voor half oktober.
Met stoom en kokend water wordt een nota uit de grond gestampt waarin de voors en tegens van zo'n terugkeer-hub op een rij worden gezet. In het stuk wordt wel opgemerkt dat niet zeker is of het juridisch haalbaar is. Er zitten veel haken en ogen aan. Maar het wordt gezien als 'interessante optie' die het uitwerken waard is.
Asielcrisis aanpakken
De week voor het bezoek bespreekt Klever het plan met collega-minister Faber (Asiel en Migratie), die eerstverantwoordelijke is voor migratie. Ambtenaren adviseren haar om het ook met minister Veldkamp (Buitenlandse Zaken) en premier Schoof te delen. Maar dat komt er niet van.
Op het moment dat Klever in Oeganda is, spreekt in Brussel Europese Commissievoorzitter Von der Leyen zich uit voor het idee van terugkeer-hubs om de asielcrisis aan te pakken. Een meegereisde NOS-journalist vraagt Klever bij herhaling of Oeganda zich zou lenen voor dergelijke hubs.
Zelf neemt Klever de term 'hubs' niet in de mond. En ze benadrukt – zoals afgesproken met Asiel en Migratie – dat de ideeën nog heel pril zijn, en door minister Faber verder moeten worden uitgewerkt. Bekijk haar reactie hier:
De uitspraken van Von der Leyen versterken de nieuwswaarde. Maar Klever had zich ruim daarvoor al voorgenomen om dit nieuws te brengen. Als wordt geopperd of het niet beter is om geen ruchtbaarheid aan het plan te geven zolang niet duidelijk is of Oeganda ervoor te porren is, antwoordt ze: "Ik wil er wél publiciteit aan geven."
Na het interview begrijpt iedereen wel wat de strekking van de publicatie zal worden. Kort voor de NOS-uitzending appt Klever premier Schoof en de ministers Veldkamp en Faber om hen te informeren over het nieuws. Ook PVV-leider Wilders stelt ze per app op de hoogte.
Niet geïnformeerd
Tot verbazing van velen maakt Schoof er na afloop van een Europese top ook geen geheim van dat hij pas op het laatste moment op de hoogte is gebracht. Volgens de premier past dit bij de beleidsvrijheid die iedere minister heeft. Kijk hier terug wat Schoof daarover zei:
Sinds het bezoek van Klever lopen er contacten om te kijken of er een opvangdeal kan worden gesloten tussen Nederland en Oeganda. Maar het is nog onduidelijk of het daadwerkelijk zo ver zal komen.
