TNO: verduurzaming goedkoper als consumenten hun leefstijl aanpassen

De energietransitie, die nodig is om klimaatverandering tegen te gaan, is volgens het rapport niet eenvoudig. "Het vereist andere keuzes en gedrag van consumenten, bedrijven en overheid. Dit kost tijd en roept weerstand op."

Bij de benodigde leefstijlverandering gaat het onder andere om minder vliegen, meer gebruik van het openbaar vervoer en van de fiets. Ook gaat het om een veranderde vraag naar industriële en agrarische producten, zoals minder vlees eten. Belangrijk daarbij, volgens TNO, is dat consumenten inzicht hebben in hun eigen CO2-voetafdruk en welke andere keuzes ze kunnen maken.

Aangescherpte klimaatdoelstellingen

In het onderzoek is een update gemaakt van eerder gemaakte toekomstscenario’s voor de Nederlandse energievoorziening. In het nieuwe rapport is gekeken naar aangescherpte nationale en Europese klimaatdoelstellingen, en wat die voor Nederland betekenen na 2030. 

De onderzoekers maakten daarvoor twee scenario’s: ADAPT en TRANSFORM. Bij beide is het uitgangspunt dat de kosten zo laag mogelijk blijven, en de klimaatdoelen gehaald worden. In ADAPT veranderen Nederlanders hun leefstijl niet of nauwelijks, blijft er fossiele energie gebruikt worden en wordt de daardoor vrijkomende CO2 ondergronds opgeslagen.

In TRANSFORM passen mensen hun gedrag wel aan, en investeren bedrijven flink in verduurzaming. Vervolgens is onder meer berekend welke energiebronnen nodig zijn, hoe hoog de kosten zijn, en hoeveel CO2-opslag er nodig is.

Duidelijk beeld

Overheden, zowel nationaal als internationaal, en ook regionaal en lokaal, hebben daarbij een belangrijke rol, stellen de onderzoekers. Zij moeten doelstellingen afspreken, en zorgen voor concreet beleid dat voor langere tijd duidelijkheid geeft. Met financiële prikkels zoals subsidies, of het opleggen van verplichtingen kan de overheid sturen op gewenste veranderingen.

Maar eigenlijk, zegt onderzoeker Martin Scheepers van TNO, is meer zicht op de toekomst ook voor alle bedrijven en burgers belangrijk: "Iedereen in Nederland krijgt te maken met de energietransitie".

Bij die sturing door de overheid zal er volgens hem wel een duidelijk beeld moeten zijn van het toekomstige energiesysteem. Zodat bekend is hoe groot de energievraag straks is. En er ook antwoord komt op vragen als: welke bijdrage kan kernenergie leveren naast wind- en zonne-energie? Hoe kan de industrie verduurzamen en hoeveel stroom en waterstof is daarvoor nodig?

Industrie

Het rapport focust voor een belangrijk deel op de toekomst van de industrie. Want de energie-intensieve industrie verbruikt op dit moment bijna de helft van alle energie in Nederland.

"Vaak wordt gedacht dat de industrie voorlopig op de oude voet doorgaat. Maar prijsontwikkelingen en overheidsbeleid, of een gebrek daaraan, kunnen ertoe leiden dat energie-intensieve bedrijven noodgedwongen moeten sluiten of hun productie naar elders verplaatsen", zegt onderzoeker Scheepers.

De studie laat zien dat in een scenario met vergaande verduurzaming "de systeemkosten voor de industrie veel lager uitvallen dan in een scenario met minder vergaande verduurzaming en waarbij nog een substantiële hoeveelheid fossiele brandstoffen gebruikt blijft worden."

Meer elektriciteit

In de toekomst neemt de hoeveelheid elektriciteit die we gebruiken sterk toe. Elektriciteit vormt op dit moment maar een bescheiden deel van de totale hoeveelheid energie, die daarnaast bijvoorbeeld ook bestaat uit verwarming met aardgas, en het rijden op benzine.

In het scenario ADAPT is het elektriciteitsaanbod in 2050 3,5 keer zo hoog als in 2022. In TRANSFORM gaat het zelfs om 4,5 keer zo veel. Dat komt onder meer door elektrische auto’s en warmtepompen, en de productie van waterstof. 

Overigens kan het ‘volledig uitbannen van het gebruik van brandstoffen’ volgens het rapport leiden tot hoge kosten. 'Het is namelijk kosteneffectiever in beperkte mate fossiele brandstoffen te blijven gebruiken', waarbij de vrijkomende CO2-uitstoot gecompenseerd wordt met het ondergronds opslaan van CO2, afkomstig uit biogrondstoffen.

Kernenergie

Ook de rol van kernenergie is opnieuw onder de loep genomen. In beide scenario’s is de inzet van kerncentrales volgens TNO kosteneffectief. Scheepers: "In een energiesysteem zonder nieuwe kerncentrales zijn de systeemkosten 1 tot 2,5 procent hoger dan met kernenergie."

De kosten van de opslag van kernafval zijn daarin meegenomen, verklaart Scheepers. Voorlopig wordt kernafval bovengronds opgeslagen. "Of deze kosten ook voldoende zijn voor de definitieve eindberging van het afval, dat zal nog moeten blijken."