'Te zwaar voor een thuisbevalling': dikke zwangeren vaak beperkt in hun keuzes

Flora (32) heeft eind april een droom van een thuisbevalling gehad. Ze beviel in een bevalbad van een gezonde dochter, kwam er zelfs zonder hechtingen vanaf en het was precies wat ze vooraf voor ogen had. Maar ze heeft hard moeten knokken om dat voor elkaar te krijgen. Want als het aan verschillende behandelaars had gelegen, was ze vanwege haar BMI (40+) in het ziekenhuis bevallen met alle toeters en bellen.

"Bij de verloskundige waar ik mijn eerste intake had, kreeg ik te horen dat een thuisbevalling met mijn gewicht niet mogelijk was bij hun praktijk", vertelt ze. "Ik zou sowieso worden doorverwezen naar een gynaecoloog in het ziekenhuis. Als ik per se thuis wilde bevallen, moest ik me laten begeleiden door een holistisch (iemand die vanuit een breed perspectief -  fysiek, mentaal, emotioneel en spiritueel - naar een zwangere kijkt, red.) verloskundige." Zo geschiedde, Flora en haar partner Samuel (38) vonden gelukkig een fijne vrouw die nog plek voor ze had.

"Zij stelde alles in het werk om hun wensen uit te voeren, maar tot hun frustratie werden ze ook bij haar gewezen op de verhoogde risico’s die het hoge BMI van Flora met zich meebracht voor de zwangerschap en bevalling. Zorgverleners, holistisch of niet, zijn wettelijk verplicht om dat te doen. Vervelend, vindt Flora, want ze had het gevoel dat haar extra angst werd aangepraat.

Flora: "Ik was al zwanger, ik had die keuze al bewust gemaakt, en nu werd nog eens even benadrukt welke risico’s ik allemaal liep. Terwijl al die risico’s slechts met enkele procenten verhoogd zijn ten opzichte van mensen met een laag BMI. Het voelde heel onrechtvaardig, alsof het de bedoeling was dat ik mijn zwangerschap veel stressvoller zou ervaren dan een minder zwaar iemand. Mensen met een laag BMI hoeven al die risico’s niet aan te horen. Met een hoog BMI word je gewoon anders behandeld, dat is een vorm van discriminatie."

Dwingend protocol

Flora liet zich echter niet gek maken en bleef – de risico’s in acht nemend door extra controles – achter haar keuze voor een thuisbevalling staan. Maar toen ze de 41 weken naderde en in overleg met de verloskundige besloten dat een ballonkatheter een goed idee was om de bevalling op te wekken, liepen ze opnieuw tegen een dwingend protocol aan. De ballon moest worden ingebracht in het ziekenhuis, maar daar wilden ze dat alleen doen als Flora vervolgens ook daar zou bevallen. "Anders weigerden ze de ballon te plaatsen. Het gaf me het gevoel dat mijn wens niet werd gerespecteerd."

Na tussenkomst van een meedenkende gynaecoloog konden ze een paar dagen later toch in het ziekenhuis terecht voor alleen die ballon, waarna de bevalling spoedig op gang kwam. Hoewel de afloop al met al goed was, steekt het Flora dat het zoveel voeten in de aarde had. "Als we niet precies de juiste verloskundige hadden gehad die al een contact had in het ziekenhuis, was dit ons nooit gelukt. Dat vind ik heel frustrerend."

De ervaring van Flora staat niet op zichzelf. Volgens de GeboorteBeweging, die zich inzet voor de rechten van zwangere vrouwen, is het eerder regel dan uitzondering dat zwangeren met een hoog BMI worden beperkt in hun keuzevrijheid. "Dit zien we helaas bijna altijd", zegt bestuurslid Paulina Glapinski-Zoethout.

"Ook uit verschillende onderzoeken blijkt dat dikke mensen vaak anders worden behandeld door zorgverleners. Binnen de geboortezorg worden vrouwen met een hoog BMI vaak toegesproken op een belerende en soms dwingende toon. Vrouwen voelen zich vaak niet als een volwaardig volwassene behandeld. Zo moeten ze zich 'verplicht' wegen bij iedere afspraak, krijgen ze commentaar als ze zijn aangekomen, wordt hun ongevraagd dieetadvies gegeven en ligt de nadruk erg op risico’s."

Gevaar voor de baby

Ook gebeurt het volgens de GeboorteBeweging te vaak dat deze vrouwen zonder overleg en tegen hun wil worden overgedragen aan een gynaecoloog in het ziekenhuis. Ze krijgen dan vanwege hun hoge BMI een medische indicatie, ook als ze een ongecompliceerde zwangerschap hebben. "Veel zorgverleners kijken niet naar de individuele situatie en gezondheid, maar alleen naar het BMI-getal. Vrouwen worden onnodig bang gemaakt, ze krijgen het gevoel dat hun lichaam per definitie een gevaar is voor hun baby."

Hoe hoger het BMI, hoe meer de keuzemogelijkheden door zorgverleners worden beperkt. "Bij een BMI boven de 40 stellen ziekenhuizen nog meer voorwaarden aan hoe deze vrouwen zouden 'mogen' bevallen. Er vallen dan nog meer opties weg en er worden zelfs preventieve medische handelingen verricht, die weer hun eigen risico’s met zich meebrengen."

Geen keuzes

De GeboorteBeweging vindt het belangrijk om te benadrukken dat je áltijd een keuze hebt. "Ook als je een verhoogd risico hebt, mag je altijd zelf beslissen wat je met deze informatie doet en welke vorm van zorg je afneemt. Dit is wettelijk vastgelegd. Je bent nergens toe verplicht. Toch zien we dat zwangeren met een hoog BMI meestal géén keuzes krijgen aangereikt en medisch bevallen voor velen de enige optie lijkt te zijn. Dat vinden wij uitermate kwalijk. Die paternalistische benadering van dikke vrouwen is niet meer van deze tijd."

Gynaecoloog Koen Deurloo van het Diakonessenhuis in Utrecht sluit zich bij dat laatste aan. Hij was degene die voor Flora in de bres sprong en hij biedt zijn patiënten – als een van de weinigen, volgens de GeboorteBeweging – wél keuzevrijheid. Deurloo waakt ervoor vrouwen 'de put in te praten' en neemt zwaarlijvige zwangeren mee in alle opties, zegt hij zelf.

"Het is niet leuk als de dokter allemaal dingen bij je gaat doen vanwege een verhoogd risico terwijl je zwangerschap gewoon goed verloopt. We kijken daarom samen met de zwangere en haar partner hoe zij erin staan. Ja, we informeren hen over de risico’s (zie kader, red.), maar we benadrukken ook dat het echt geen medisch circus hoeft te zijn. Sommige risico’s zijn weliswaar wat verhoogd, maar de kans dat het goed gaat is nog altijd het grootst. De meerderheid krijgt gewoon een normale zwangerschap en bevalling."

Jij moet het ondergaan, jij bepaalt

Artsen kunnen veel preventief doen om ellende te voorkomen, maar je hebt daarin als zwangere altijd een keuze, onderstreept ook Deurloo. "Jij bent degene die het moet ondergaan, dus jij bepaalt. Wij geven slechts adviezen, en die kunnen wat dringender worden naarmate de risico’s toenemen, maar het is aan jou wat je daarmee doet."

Hij merkt wel dat als vrouwen de adviezen in de wind slaan, daar vaak meer achter zit. "Ze doen dat niet omdat ze graag meer risico willen lopen. Ik ga dan op zoek naar de hulpvraag. Soms blijken ze slecht geïnformeerd te zijn, zijn ze bang voor autonomieverlies of worstelen ze met een trauma uit het verleden. 9 van de 10 keer kom je er dan samen alsnog uit. We moeten als beroepsgroep meer aandacht hebben voor dat samen beslissen."

Zwanger en bevallen met een hoger BMI

Je Body Mass Index (BMI) geeft een inschatting van hoe gezond je lichaamsgewicht is. Je kunt je BMI berekenen door je gewicht in kilo’s te delen door het kwadraat van je lichaamslengte in meters (bijvoorbeeld: 65 kilo / (1,70 meter x 1,70 meter) = 22,5. Bij een BMI boven de 25 wordt gesproken over overgewicht.

Complicaties

Naarmate je BMI hoger wordt, heb je een grotere kans op complicaties tijdens je zwangerschap en bevalling. Bij een BMI vanaf 30 komen bijvoorbeeld vaker miskramen voor, zegt gynaecoloog Koen Deurloo. Ook is er een verhoogd risico op zwangerschapsdiabetes, hoge bloeddruk, trombose en een te lang durende zwangerschap.

Bij de bevalling komt het (mede daardoor) vaker voor dat vrouwen ingeleid moeten worden en ook de kans op een keizersnede is groter. Verder is er een grotere kans op operatieve complicaties (opereren is technisch moeilijker bij een hoger BMI) en hebben vrouwen een verhoogde kans op infectie van de baarmoeder, problemen met wondgenezing en trombose.

Percentages in perspectief

Dat klinkt allemaal best beangstigend, maar die verhoogde percentages moet je wel in perspectief zien, zegt Deurloo. De kans op zwangerschapssuiker is bij mensen met een hoog BMI bijvoorbeeld 10 tot 25 procent, de kans op een ernstige bloeding 35 procent en de kans op een hoge bloeddruk 15 procent. "Maar dat betekent nog altijd dat de kans 85 procent is dat je géén hoge bloeddruk krijgt."