Europa blijft gedroomde bestemming migranten: 'Geen zicht op afname'
Duizenden migranten waagden dit paasweekend de levensgevaarlijke oversteek van de Middellandse Zee naar Europa. Terwijl veel Europese landen worstelen met migratie, blijft het continent een belangrijke bestemming voor zowel vluchtelingen als migranten zonder toekomst uit Afrika en Azië. En zicht op een afname is er niet, zegt migratieonderzoeker Jeroen Doomernik.
Vooral Italië ziet veel meer mensen aankomen. Het Italiaanse ministerie van Binnenlandse Zaken telde tot gisteren 31.292 migranten die dit jaar zijn aangekomen in Italië. Dat zijn er een stuk meer dan vorig jaar (7928) en ook het jaar daarvoor (8505). Italië heeft gisteren de noodtoestand afgekondigd.
De 'Centrale Middellandse Zeeroute' naar vooral Italië is opvallend populair dit jaar. Met name mensen uit Ivoorkust, Guinee en Pakistan komen via die route vanuit Libië, Tunesië en Turkije richting Europa. Zij reizen met vaak gammele bootjes naar Italiaanse eilanden zoals Lampedusa en Sicilië, en in mindere mate naar Malta.
Dat blijkt wel uit de laatste cijfers van het Europese grensbewakingsagentschap Frontex. Tot dusver staken dit jaar 54.000 mensen zonder geldige documenten de grens over, een toename van 26 procent vergeleken met dezelfde periode vorig jaar. Naast de Centrale Middellandse Zeeroute wordt de Westelijke Balkanroute het meest gebruikt. Via de route komen veel mensen uit Syrië, Afghanistan, Turkije en Pakistan naar Europa.
'Gevaarlijkste oversteek ter wereld'
Vaak gaat het mis op de Centrale Middellandse Zeeroute. In de eerste drie maanden van dit jaar kwamen zeker 441 migranten om het leven op deze zeeroute, het hoogste aantal in die periode sinds 2017. De route is daarmee de 'meest gevaarlijke maritieme oversteek ter wereld', zegt de Internationale Organisatie voor Migratie (IOM), onderdeel van de VN. Sinds 2014 overleden er ruim 20.000 mensen.
Eind februari ging het helemaal mis na een schipbreuk bij de Italiaanse kustplaats Steccato di Cutro:
Italië zeer teleurgesteld
De Italianen zijn zeer teleurgesteld over de manier waarop de EU omgaat met migratie, zegt RTL Nieuws-correspondent Anouk Boone vanuit Rome. "In Europa, zo is het gevoel hier, voelt het probleem ver weg en wordt er weggekeken. Terwijl het migrantenvraagstuk geen nieuw probleem is. Italië kampt er al jaren mee als één van de Europese aankomstlanden bij uitstek."
Vooral het Dublin-akkoord functioneert niet en is onhoudbaar geworden, is de Italiaanse kritiek. Dat Europese verdrag is opgesteld in 1990 en schrijft voor welk land verantwoordelijk is voor de behandeling van een asielverzoek. Dat is (los van minderjarigen of andere nareizende familieleden) meestal het eerste land waar iemand binnenkomt.
Boone: "Maar de vervolgstap, waarbij andere lidstaten migranten opnemen, ontbreekt vaak. Hoewel veel migranten aankomen in Italië, hopen ze door te reizen naar andere landen in Europa. Dat maakt de situatie voor de Italianen extra wrang: Italië zit met een Europees probleem in de maag."
Beter weer
Waarom juist nu de aantallen zo snel toenemen is lastig te zeggen. Het lenteweer speelt ongetwijfeld een rol: als de zee rustiger is en de wind gunstig staat, wagen meer mensen de oversteek over de Middellandse Zee. Ook de situatie in Tunesië, waar een economische en politieke crisis heerst, is van invloed. Dat Noord-Afrikaanse land is de afgelopen maanden het meest gekozen vertrekpunt geworden voor migrantenboten.
"Dan kan Italië de noodtoestand uitroepen, maar dat verandert niets", zegt migratieonderzoeker Jeroen Doomernik van de Universiteit van Amsterdam. Aan een voorspelling over het aantal migranten dat dit jaar naar Europa reist, wil hij zich niet wagen. "Maar er is geen enkele reden om aan te nemen dat het aantal migranten dit jaar zal afnemen. De wereld zit vol oorzaken om te vluchten. Slechts een heel klein deel slaagt er in om Europa te bereiken."
'Op zoek naar werk en kansen'
Los van de vluchtelingen voor oorlog en geweld, is er de hoop op een betere toekomst. Doomernik: "In grote delen van Afrika en Azië is er een groeiende jonge bevolking die relatief goed opgeleid is. Zij zijn op zoek naar werk en kansen. En als dat niet lukt in eigen land, denken zij: ik probeer het in de EU."
De onderzoeker trekt op dat vlak een historische parallel van massamigratie. "In het laatste deel van de 19de eeuw trokken grote aantallen Europeanen naar de 'nieuwe wereld'. Amerika, Canada en Australië waren toen de landen die migranten verwelkomden. Daar voelt Europa zich nu minder toe in staat vanwege de verzorgingsstaat en de politieke druk om op te treden tegen een ongebreidelde instroom van migranten."
Hoogste aantal grensoversteken sinds 2016
Zo'n 330.000 mensen staken vorig jaar volgens Frontex illegaal de buitengrenzen van de EU over. Dat was een toename van 64 procent vergeleken met het jaar ervoor en bovendien het hoogste aantal sinds 2016. Vorig jaar was vooral de Westelijke Balkanroute populair, waarbij bijna de helft kwam uit Syrië, Afghanistan en Tunesië. Minder dan een op de tien van hen was vrouw.
Bij het aantal van 330.000 grensoversteken zijn overigens de bijna 13 miljoen oorlogsvluchtelingen die sinds de Russische invasie vanuit Oekraïne en Moldavië de EU over landgrenzen binnenkwamen niet meegerekend. In dezelfde periode telde Frontex 10 miljoen Oekraïners die via diezelfde grensovergangen weer uit de EU vertrokken.