Infiltratie, inbraak, vuurwapens: binnenhavens zien vaker 'Rotterdamse toestanden' met drugssmokkel

Een gebruikt duikpak op de kade, achtergelaten luchtflessen, of een moersleutel aan een boei. In de Amsterdamse Mercuriushaven weten ze dat ze zijn gebruikt door drugssmokkelaars die drugs onder schepen vandaan halen. "Ook een onderwaterscooter hebben we recent gevonden", zegt projectleider Weerbaarheid van Sterk Noordzeekanaalgebied Marloes de Heij. "Dat is zo'n James Bond-achtig apparaatje waarmee je je snel onder water voortbeweegt."

Bedrijven in het Noordzeekanaalgebied, dat zich uitstrekt van Amsterdam tot IJmuiden, maken zich de laatste jaren meer zorgen over zogeheten drugsuithalers. In de havens, waarin vooral bulkgoederen per schip binnenkomen, wordt drugs vaak onder de boot verstopt. De politie kan zien dat wanneer er schepen uit Zuid-Amerikaanse landen binnenvaren, er meer personen met een strafblad in de haven rondhangen. Het vermoeden is dat ze op zoek zijn naar drugs.

Angst

Bij sommige ondernemers zit de angst er goed in, zegt Marloes de Heij, die drugssmokkel in het Noordzeekanaalgebied probeert tegen te gaan. "Zij hebben particuliere beveiligers gehuurd en zijn bang de haven te verlaten als de beveiliging weg is."

Buiten de grote zeehavens Rotterdam en Vlissingen telt Nederland tientallen kleinere havens en overslagplaatsen voor zeecontainers, oftewel inlandterminals. De onderzoeksredactie van RTL Nieuws verzamelde signalen van 25 locaties.

Drugs uithalen met een Uber

Ondernemers van die terminals zien hoe criminelen hun terrein in de gaten houden. Overdags maken ze foto's van de beveiligingscamera's, 's nachts knippen ze gaten in het hek om sporttassen met drugs te halen uit zeecontainers. "We hebben meegemaakt dat twee jongens met een Uber uit Rotterdam naar Brabant reden om drugs uit te halen", zegt terminalondernemer Michel van Dijk. "De taxichauffeur verstond de taal die ze spraken en heeft de politie gebeld."

Burgemeesters van gemeenten met binnenhavens en inlandterminals vrezen dat Rotterdamse uithalerpraktijken zich verplaatsen naar hun havens. Het eerste half jaar werd in Nederland met 29.000 kilo meer cocaïne onderschept dan de eerste helft van 2022, zo maakte de douane deze week bekend. Het grootste deel is in beslag genomen in de havens van Rotterdam en Vlissingen. De grote zeehavens investeren al jaren fors in extra beveiliging: meer camera's, slagbomen, scanners en drugshonden.

De burgemeesters zijn bang dat hoe beter Rotterdam en Vlissingen worden beveiligd, hoe interessanter hun haven wordt voor criminelen. Eén van hen is burgemeester Ina Sjerps van Harlingen, die de vrees voor een 'waterbedeffect' en de veiligheid van kleinere havens landelijk op de agenda wil zetten.

In burgemeester Mark Buijs van Oosterhout heeft ze een medestander. De afgelopen vijf jaar werd 12.500 kilo cocaïne gevonden op transportlocaties in zijn gemeente. Er is zelfs een kraanmachinist van de Oosterhout Container Terminal (OCT) 's nachts onder schot gehouden en gedwongen om zijn kraan stil te zetten.

'Doorgeschoten' containers

De meest gebruikte smokkelmethode is 'hit and run'. Sporttassen met drugs worden voorin de zeecontainer gelegd, zodat drugsuithalers die er snel uit kunnen trekken. Liefst openen uithalers de container zo snel mogelijk nadat die op de (vaak Rotterdamse) kade is gezet. Hoe langer je wacht met uithalen, hoe groter het risico op ontdekking.

Als het uithalers in Rotterdam moeilijker wordt gemaakt, mislukken hun acties vaker en gaan containers met drugs erin naar de volgende schakel in de transportketen. Die zogeheten 'doorgeschoten containers' leveren gevaar op voor transporteurs of containeroverslagplaatsen, omdat criminelen alsnog de drugs in handen willen krijgen.

Tot slot vrezen ondernemers van containerterminals, de politie en burgemeesters dat als de pakkans in Rotterdam te groot wordt, criminelen bewust uitwijken naar kleinere havens. Dat noemen ze het waterbedeffect.

In een interne analyse die RTL Nieuws heeft opgevraagd, schrijft de politie: "Er zijn signalen dat er mogelijk een verplaatsingseffect plaatsvindt onder uithalers vanuit de zeehavens naar de binnenlandse containerterminals." De intelligenceafdeling van de Landelijke Eenheid baseert dit op een toename van het aantal geregistreerde verdachte situaties bij de terminals, waaronder inbraken.

Opengebroken containers

Ook het aantal gemelde opengebroken containers blijkt de afgelopen jaren te zijn opgelopen. Er worden er echter zo weinig gemeld en geregistreerd, dat er geen harde conclusies uit kunnen worden getrokken.

De uithalerproblematiek in de binnenhavens en inlandterminals blijft vaak onder de radar, legt Maikel Dop van de politie uit. "We zien de laatste anderhalf jaar meer meldingen binnenkomen rond inlandterminals. Er wordt dan ingebroken, en er staan wat containers open, maar er is niks weg. Wij weten dan wat dat betekent, namelijk dat er goederen weg zijn die niet op de vrachtlijst stonden. Maar als er niets weg is, doet zo'n terminalbedrijf meestal geen aangifte. Je gaat dit dus niet terugvinden in de aangiftecijfers."

'Problemen in het achterland'

Havenondernemer Michel van Dijk, die spreekt namens de Vereniging van Nederlandse Inland Terminal Operators, zegt desondanks: "Het is een groot onderwerp aan het worden. Hoe strenger Rotterdam controleert, hoe meer problemen je in het achterland gaat krijgen." Hij is bang dat zijn personeel gevaar loopt. "Dat ze plotseling geconfronteerd worden met drugsuithalers, of toenaderingsverzoeken krijgen van criminelen om mee te werken." Om dat te voorkomen volgen zijn medewerkers weerbaarheidstrainingen.

Ook in Oosterhout hebben betrokken bedrijven en de gemeente na de vondst van duizenden kilo's cocaïne in de afgelopen jaren maatregelen getroffen. Zo maakt de containerterminal OCT met bedrijven de afspraak dat zij in principe elke container mogen openen en worden medewerkers van bedrijven in de buurt getraind om drugssmokkel te herkennen.

100 kilo cocaïne

Die maatregelen sorteren effect, stelt de Oosterhoutse burgemeester Mark Buijs vast. "In maart van dit jaar hebben we op die manier drugs kunnen onderscheppen bij de terminal. Bij een transportbedrijf verderop in Oosterhout werden twee keer kort achter elkaar inbraaksporen gevonden. We hebben gewacht tot er opnieuw een poging werd ondernomen. Aan de hand van telefoongegevens kwamen we erachter dat de container waar deze uithalers naar zochten nog bij de overslag stond. In die container vonden we 100 kilo cocaïne."

Criminoloog Yarin Eski onderzoekt al sinds 2010 criminaliteit in havens. Hij pleit voor een betere registratie van havenincidenten. "Als je niet goed weet wat de omvang is, weet je ook niet goed hoe je het moet aanpakken en of er sprake is van een waterbedeffect of misschien wel van een algemene toename in drugsinvoer."

Andere kant opkijken

Volgens Eski is corruptie het grootste gevaar voor kleine havens. "Voorkom dat de havenmedewerkers of vissers met criminelen in contact komen. We moeten meer aandacht hebben voor hun persoonlijke omstandigheden, zoals schulden of andere factoren die hen kwetsbaar maken. Wat we nu doen is meer effectbestrijding. Technologie zoals camera's kan zeker helpen. Maar als de persoon die de beelden bekijkt, heeft afgesproken net de andere kant op te kijken, heb je daar ook niet veel aan."

Daar is een terminalondernemer die anoniem wil blijven, het mee eens. "Ik denk dat ze op zoek zijn naar zwakke plekken in het systeem. Waar ik bang voor ben, is dat vroeg of laat mijn personeel wordt omgekocht. Zonder hulp is het bijna niet mogelijk om de goede container te vinden. Het is niet zo dat wij speurneuzen zijn die op zoek gaan naar elke kilo, maar ik wil gewoon geen gespuis op mijn terrein. Ik wil niet dat mijn personeel gechanteerd wordt."

Tips

Heb je tips over drugssmokkelpraktijken in de transportsector? Mail ze naar onderzoek@rtl.nl