Tientallen meldingen over school-juicekanalen op TikTok: 'Heel lastig om hier iets tegen te doen'

De TikTok-kanalen waar de roddels worden verspreid worden 'Gossip Girl'-accounts genoemd, naar de Amerikaanse serie waarin een roddelblog centraal staat. Die serie is al 15 jaar oud, maar is sinds afgelopen zomer in Nederland weer te zien op Netflix, en lijkt Nederlandse scholieren te inspireren de roddelkanalen op Tiktok te beginnen. 

Bij Helpwanted, een organisatie die zich bezighoudt met online grensoverschrijdend gedrag, zijn de afgelopen dagen meer dan 25 meldingen binnengekomen over de accounts.

Meldingen blijven binnenkomen

"Dat lijkt niet veel, maar het is een nieuw fenomeen en verhoudingsgewijs zijn dat er veel in twee dagen tijd", zegt Robbert Hoving van Helpwanted. "En de meldingen blijven binnenkomen."

De meldingen, die anoniem bij Helpwanted binnenkomen, variëren van docenten die met foto's en (een deel van) hun naam worden genoemd, tot verhalen over seksualiteit van leerlingen. 

Scholen, leerlingen en hun ouders weten vaak niet goed wat ze tegen dit online pestgedrag kunnen beginnen, en dat is ook niet eenvoudig, onder meer omdat de accounts vrijwel allemaal anoniem zijn. 

Alleen initialen

"In algemene zin is het heel lastig om hier iets aan te doen, want doorgaans worden geen namen genoemd. Alleen 'een leraar' of initialen", zegt Hoving. "Staat er wel een naam, of een naam in de comments, dan kunnen mensen contact opnemen met Helpwanted."

Smaad en laster zijn strafbaar, maar aangifte doen bij de politie biedt geen garantie dat de pesterijen daarmee ophouden. 

"Aangifte doen mag altijd, sterker nog: we zijn verplicht om dat op te nemen", zegt een woordvoerder van de politie. "De vraag is natuurlijk of er ook daadwerkelijk onderzoek naar gedaan zal worden. Dat hangt af van capaciteit en de bewijsbaarheid, er moeten voldoende aanknopingspunten zijn om een onderzoek te beginnen."

Smaad en laster

Of de politie iets met de roddels op TikTok kan, hangt volgens jurist Charlotte Meindersma vooral af van de inhoud van de berichten. "Dan moet het gaan om smaad of laster", zegt zij. "Bij smaad gaat het om het doelbewust verspreiden van dingen die wel waar zijn, of waar je dat van denkt, met het idee dat je daar iemands eer en goede naam mee schaadt. Laster is hetzelfde, maar dan iets waarvan je weet of zou moeten weten dat het niet waar is."

Daarnaast kun je ook een civiele rechtszaak beginnen tegen iemand die je eer en goede naam aantast, zegt Meindersma. "Maar procederen kan ook zorgen voor wat we het Barbra Streisand-effect noemen. Dan vestig je er alleen maar meer aandacht op", aldus de jurist. "Je kunt ook zeggen: we negeren het, in de hoop dat mensen het weer vergeten. Soms is dat een snellere oplossing dan er weken- of maandenlang mee bezig zijn."

Berichten offline halen

Helpwanted kan in ieder geval helpen ervoor te zorgen dat een bericht of account offline wordt gehaald. "We kunnen bij TikTok het kanaal rapporteren. Onze ervaringen met TikTok is dat als we iets onderbouwd verzoeken, ze doorgaans meewerken", zegt Hoving. 

"In het geval van een expose-account vragen wij of TikTok het hele account wil verwijderen", zegt ze. "Als een account maar een post heeft die schadelijk is voor de hulpvrager, geven we aan om welke video het gaat en vragen we TikTok of ze het account willen onderzoeken. Soms halen ze die er dan af. Onze meldingen over gossip girl worden door TikTok binnen enkele uren goed opgenomen, en accounts verwijderd."

Opvoeden

Daarnaast is het volgens Hoving belangrijk om in je omgeving aan de bel te trekken als je merkt dat jouw naam op een roddelkanaal belandt. "We adviseren slachtoffers altijd om de school in te lichten over dit soort accounts. Als de hulpvrager jong is moedigen wij aan om naar de ouders, of andere volwassenen te gaan, zodat die hen ermee kunnen helpen, en het te bespreken met iemand in de omgeving die ze vertrouwen." 

Hoving zegt dat het vooral belangrijk is dat scholen en ouders jongeren mediawijs opvoeden, en leren hoe zij zich online moeten gedragen. "Praat met kinderen over gewenst en ongewenst online gedrag. Een kind gooi je ook niet zomaar zonder zwemles in het zwembad. Online gebeurt dat vaak wel." 

Een reactie op een nieuw fenomeen als de Gossip Girl-accounts is haast per definitie te laat. "Er moet op geacteerd worden, maar de aandacht en oplossing komen altijd pas als het al gebeurd is. Daarom is goede voorlichting en opvoeding op dit gebied zo belangrijk."